زهرا ایران‌شاهی / از سال ۱۳۲۱ شمسی که به همت گروهی از بازرگانان ایرانی، اولین شرکت هواپیمایی ملی ایران با نام «ایرانیان ایرویز» متولد شد تا ۱۲ سال بعد که در رقابت با «پرشین ایرسرویسز» که با نام پاس شناخته می شد، قرار گرفت و به این ترتیب پروازهای تهران ـ لندن، تهران ـ […]
زهرا ایران‌شاهی /
از سال ۱۳۲۱ شمسی که به همت گروهی از بازرگانان ایرانی، اولین شرکت هواپیمایی ملی ایران با نام «ایرانیان ایرویز» متولد شد تا ۱۲ سال بعد که در رقابت با «پرشین ایرسرویسز» که با نام پاس شناخته می شد، قرار گرفت و به این ترتیب پروازهای تهران ـ لندن، تهران ـ پاریس، تهران ـ ژنو و تهران ـ بروکسل شکل گرفت، اتفاق اصلی در صنعت هوایی ایران رخ نداده بود.
رخداد اصلی زمانی شکل گرفت که هما در سال ۱۳۴۱ شمسی، با ادغام دو شرکت ایرانیان ایرویز و پاس، با نامِ داخلیِ شرکت ملی هواپیمایی ایران(هما) و نام بین المللیِ ایران ایر، مسیرهای پروازی ایران را گسترش داد. در آن روزگار هواپیماهای داگلاس دیسی ۳، دیسی ۶، ویکرز ویسکونت و آورویورک که همگی از بهترین های زمان خود بودند آسمان تهران را می پیمودند.
در سال ۱۳۴۳ شمسی بوئینگ ۱۰۰-۷۲۷ در مسیر تهران ـ بیروت به پرواز درآمد تا نخستین هواپیمای جت هما باشد که مسافران با آن سفر کرده اند. اما بدون شک روزهای خوش هما به اواخر دهه چهل باز می گردد. وقتی که بوئینگ های گران قیمت یکی پس از دیگری وارد ناوگان هوایی ایران شدند. همچنین در ابتدای دهه ۵۰ شمسی، هما پروازهای بدون توقف بسیاری را به طور روزانه به قاره اروپا انجام می داد، برای مثال فقط در مسیر تهران ـ لندن بیش از سی پرواز هفتگی انجام می شد.
هما حتی، طولانی ترین خط هوایی بدون توقف جهان را با بوئینگ های ۷۴۷ اسپی (بویینگ B۷۴۷SP) که درمسیر تهران ـ نیویورک پرواز می کردند، راه اندازی کرد. هواپیمایی که پس از گذراندن تاریخ پربار در دهه ۸۰ شمسی زمینگیر شد و حالا قرار است در نمایشگاه هوایی در معرض دید عموم قرار گیرد.
پیش از آنکه بقیه تاریخچه صنعت هوایی در ایران را از نظر بگذرانیم، صیانت از میراث هوایی ایران به دستور مدیرعامل هما را بررسی خواهیم کرد تا بیشتر به اهمیت ادامه حیات صنعت هوایی در سایه حفظ دستاوردها و صیانت از میراث گذشته پی ببریم. در همین ارتباط، مدیرعامل شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (هما) به منظور صیانت از میراث هوانوردی ایران، هواپیمای بویینگ B۷۴۷SP را به شرط جانمایی از سوی نمایشگاه هوایی تهران، در اختیار این نمایشگاه قرار خواهد داد.
کاپیتان علیرضا برخور در پی درخواست انجمن‌ها و دغدغه‌مندان صنعت هوایی کشور و به منظور حفظ و صیانت از میراث هوانوردی کشور، هواپیمای بویینگ B۷۴۷SP با رجیستر EP-IAA مشهور به آلفا آلفا را به شرط جانمایی از سوی نمایشگاه هوایی ایران، در اختیار این نمایشگاه قرار خواهد داد.
این هواپیما نخستین بویینگ ۷۴۷SP است که به سفارش ایران و PAN AM ، به شرکت ایران ایر (هما) در سال ۱۳۵۴ فروخته شده است.
با ورود این هواپیما به ناوگان ایران‌ایر، این شرکت توانست خط هوایی تهران به فرودگاه جان.اف.کندی نیویورک را در سال ۱۳۵۴ بدون توقف طی کرده و به این ترتیب، طولانی‌ترین خط هوایی بدون توقف جهان در آن ایام را راه‌اندازی کند.
این هواپیما در شهریور ۱۳۸۳ از خدمت در ناوگان ایران‌ایر کنار گذاشته شد و به نمایشگاه هوایی منتقل شد؛ اما به علت نیاز ایران‌ایر، مجددا پس از اورهال در سال ۱۳۸۷، به آسمان‌ها بازگشت تا اینکه پس از انجام آخرین پرواز خود به کشور هندوستان، در ۲۱ خرداد ۱۳۹۳ به فرودگاه مهرآباد منتقل شده و در آنجا نگهداری شد.
این هواپیما از سال ۱۳۵۹ تا اوایل سال ۱۳۶۴ با نام «فارس»، از ۱۳۶۴ تا ۱۳۸۳ با نام «کردستان» و نهایتا از سال ۱۳۸۷ تا پایان عمر با نام «خلیج فارس» پرواز می‌کرد.
این در حالی است که عباس عطایی، عضو تحریریه انجمن هوانوردی و هوافضای پارسی نیز درباره هواپیمای بوئینگ B۷۴۷SP گفته است: این هواپیما، یکی از محبوب‌ترین هواپیماهای تاریخ هوانوردی دنیا است و به دلیل ویژگی‌هایی که در ساخت و طراحی‌های آن به کار رفته، توانسته مشتری‌های زیادی را به خود جلب کند.
او ادامه داد: نگهداری و حفظ اینگونه میراث‌ها در کشورهای دیگر نیز مسبوق به سابقه است. به طور مثال در کشور فرانسه، دو فروند هواپیمای کنکورد در نمایشگاه‌های هوایی پاریس نگهداری می‌شود که این موضوع به بخشی از هویت تاریخ هوانوردی آن کشور تبدیل شده است.
عطایی خاطر نشان کرد: متاسفانه نمایشگاه هوایی ایران بسیار ضعیف است و ضرورت دارد تا با انتقال میراث‌های هوانوردی به این نمایشگاه، هویت تاریخی کشور در صنعت هوا و فضا تقویت شود.
عطایی اظهار کرد: در صورت موافقت مدیران، می‌توان باقی هواپیماها را به گونه‌ای در اختیار مشتریان قرار داد یا به فروش رساند که جهت هتل یا رستوران یا کافی شاپ استفاده شوند. همچنین هما می‌تواند در مجموعه خود از این هواپیماها به عنوان موزه نگهداری کند.
تاریخچه صنعت هوایی
اما اوج دوران طلایی صنعت هوایی در دهه ۵۰ شمسی است که بخش مهمی از میراث گذشته صنعت هوایی نیز مربوط به این دوره است. رشد صنعت هوایی در این دوره الزاما به معنی این نیست که دهه ۵۰ دوران طلایی در سایر عرصه های اقتصادی و وضعیت معیشتی مردم و همچنین انتخاب های درست سیاسی نیز بوده است. این در حالی است که رشد کند صنعت هوایی در سال های پس از انقلاب را هم الزاما نمی توان حاصل تحریم های امریکا دانست؛ چراکه رشد مثبت این صنعت در یک سال گذشته موید عدم استفاده از ظرفیت های موجود و داخلی در سال های دورتر است.
در سال ۵۶ هما شش فروند ایرباس مدل آ-۳۰۰ را برای به کارگیری در مسیرهای محلی از شرکت اروپایی ایرباس خریداری کرد و نخستین بهره بردار هواپیماهای ایرباس در خاورمیانه لقب گرفت. سالهای پایانی دهه ۵۰، هواپیمایی ملی ایران به عنوان رو به رشدترین شرکت هواپیمایی جهان شناخته می شد. ضمن اینکه در ردیف یکی از ایمن ترین، مدرن ترین و پردرآمدترین شرکت های هواپیمایی دنیا نیز قرار داشت.
نام رسمی ایران ایر پس از انقلاب اسلامی به هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران تغییر کرد. به دلیل اعمال تحریم های ظالمانه از سوی دول قدرتمند جهان از همان روزهای نخستین انقلاب و تلاششان برای عدم رعایت تمامیت ارضی ایران و استقلال کشور، فرودگاه های ایران به جز فرودگاه بین المللی مهرآباد پروازهای بین المللی خود را از دست دادند. آنچه بیش از همه صنعت هوایی ایران را در آن سال ها متضرر ساخت، سایه جنگ هشت ساله و نیز تحریم های اعمال شده از سوی آمریکا بود. به طوری که تنها چند هواپیمای کوچک فوکر، تمام آن چیزی بودند که به ناوگان هوایی ایران افزوده شدند. در طول سال های پس از جنگ، تحریم ها همچنان ادامه داشته و صنعت هوایی نتوانسته نفسی تازه کند اما در طول دو سه سال اخیر بویژه در یک سال گذشته این صنعت در تامین قطعات و ادوات موردنیاز خود، تولید رادار و رشد سطح کیفی خدمات فرودگاهی و همچنین تعدد فرودگاه بین المللی در کلانشهرهای مختلف، توسعه چشمگیری را تجربه کرده است که شرح مبسوط این دستاوردها در گزارش های پیشین بیان شده است.
این در حالی است که صنعت هوایی ایران در سال های دهه ۷۰ نیز شاهد یک تکان نسبی بود. در این سال ها، شرکت های هواپیمایی دیگری هم پا به عرصه گذاشته و به انحصار هما در پروازهای داخلی و خارجی پایان دادند. ماهان، کاسپین و کیش ایر از جمله آنها بودند. در سال های بعد نیز به جز خرید چند ایرباس دست دوم از ترکیه و یونان، ستاره ای به آسمان هواپیماهای ایران اضافه نشد تا اینکه در سال ۹۴ و پس از مدت ها، ایران توانست قرارداد خرید ۱۱۸ فروند ایرباس را امضا کند و به این ترتیب ۱۶ هواپیمای برجامی و ۲۰ ای تی آر وارد آسمان ایران شدند.
لینک کوتاه :
https://jomlehonline.ir/?p=112768
