جعبه سیاه سم
جعبه سیاه سم

گروه سیاسی بخش نخست چند روز گذشته چندین خبر از «مرجوع شدن» محصولات صادراتی در بخش کشاورزی ازجمله کیوی، فلفل دلمه‌ای، سیب‌زمینی از چند کشور رسانه‌ای شد و تاکنون نیز وزارت جهاد کشاورزی به‌طور رسمی بیانیه‌ای نداد و ورودی مسئولانه به موضوع نداشت اما کشورهای مقصد اعلام کردند که این محصولات، استانداردهای مورد نظر آنان […]

گروه سیاسی

بخش نخست
چند روز گذشته چندین خبر از «مرجوع شدن» محصولات صادراتی در بخش کشاورزی ازجمله کیوی، فلفل دلمه‌ای، سیب‌زمینی از چند کشور رسانه‌ای شد و تاکنون نیز وزارت جهاد کشاورزی به‌طور رسمی بیانیه‌ای نداد و ورودی مسئولانه به موضوع نداشت اما کشورهای مقصد اعلام کردند که این محصولات، استانداردهای مورد نظر آنان را نداشته است و همین امر موجب نگرانی بسیاری در میان افکار عمومی شد که حرف‌شان این است وقتی بر محصولات غذایی صادراتی، نظارت اعمال نمی‌شود و تنها در خارج از ایران اعلام می‌شود که استانداردهای لازم را ندارند، در خصوص محصولاتی که برای مصرف کشور تولید و در بازارهای داخلی توزیع می‌شود، چه تضمینی وجود دارد.

افزون بر نگرانی مصرف‌کننده داخلی برگشت خوردن محموله فلفل ایران از روسیه به دلیل مشکلاتی که در سموم آنها وجود داشت، باعث شده در روزهای گذشته تداوم صادرات محصولات کشاورزی کشور به اعضای اوراسیا با ابهام‌هایی مواجه شود.
رییس اتاق بازرگانی ایران و روسیه در همین زمینه گفته بود: اگر اقدامات لازم برای حفظ بازارهای صادراتی محصولات کشاورزی ایران انجام نشود، رقبا بازار را از کشور خواهند گرفت.
هادی تیزهوش تابان – رییس اتاق بازرگانی ایران و روسیه – در نامه‌ای خطاب به محمد جواد عسگری – رییس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس – از او خواست برخی سیاست‌های کلان عرصه کشاورزی را تغییر دهد و به این ترتیب خطر از بین رفتن بازارهای صادراتی این بخش کاهش یابد. در این نامه آمده است که: با عنایت به مشکلات پیش‌آمده برای صادرات محصولات کشاورزی ایران به روسیه و به‌طور خاص فلفل دلمه‌ای، به استحضار می‌رساند که دغدغه بخش خصوصی، استانداردسازی صادرات محصولات کشاورزی و بهبود کیفی آن است که متاسفانه با بی‌توجهی مسئولان، خسارت جبران‌ناپذیری این بخش را تهدید می‌کند.
لازم است وزارت جهاد کشاورزی کمیته‌ای با حضور فعالان بخش خصوصی برای بررسی دقیق موضوع باقی‌مانده سم در بافت غذایی این محصولات تعیین و نتیجه آن را به افکار عمومی برساند اما حقیقت این است که در این زمینه وزارت جهاد کشاورزی – نه لزوماً وزیر جهاد کشاورزی دولت سیزدهم- کوتاهی کردند.
از نگاه کارشناسی و فنی، هر سم یک دوره ماندگاری دارد که به آن «currency period» یا دوره ماندگاری گفته می‌شود که برای میوه‌ها و محصولات گوناگون، مختلف است اما امروز و برخی شرکت‌های تولیدکننده سموم کشاورزی در کشورهای توسعه‌یافته تلاش کردند تا این دوره ماندگاری را به حداقل برسانند در حالی‌که برخی سموم داخلی یا سموم وارداتی از برخی دیگر کشورها، چنین کیفیتی ندارد و دوره ماندگاری بالایی دارد.
نظارت بر استفاده کشاورزان از سموم استاندارد و اطلاع‌رسانی بین کشاورزان در این زمینه وظیفه وزارت جهاد کشاورزی است و باید در این خصوص پاسخگو باشد و جلوی بی‌اعتبار شدن تولیدات کشاورزی کشور را بگیرد به‌ویژه این‌که کشور در شرایطی است که باید به سمت صادرات غیرنفتی برود و ایران نیز یکی از کشورهای مهم منطقه در تولید و صادرات بسیاری از اقلام کشاورزی است.
نکته دیگری که وزارت جهاد کشاورزی باید پاسخگو باشد این است که قانون برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران (۱۳۹۴ ـ ۱۳۹۰) ذیل ماده۱۴۳ـ بند د ـ وظایف جهاد کشاورزی را اینگونه تبیین کرد «گسترش مبارزه تلفیقی با آفات و بیماری‌های گیاهی، مصرف بهینه سموم، کودشیمیایی، مواد زیست‌شناختی (بیولوژیکی) و داروهای دامی و همچنین مبارزه زیست‌شناختی (بیولوژیکی) و توسعه کشت زیستی (ارگانیک) مدیریت تلفیقی تولید و اعمال استانداردهای ملی کنترل کیفی تولیدات و فرآورده‌های کشاورزی در راستای پوشش حداقل بیست و پنج درصد(۲۵%) سطح تولید تا پایان برنامه» و در بند ز ـ گفت «ترویج استفاده از کودهای آلی و زیستی (ارگانیک) در سطح مزارع و باغ‌های کشور حداقل در سقف یارانه سال آخر برنامه چهارم و افزایش میزان مصرف این گونه کودها به سی و پنج درصد(۳۵%) کل کودهای مصرفی در پایان برنامه» و به نظر ما جعبه سیاه پیدا شدن باقیمانده سموم شیمیایی در بافت غذایی اقلام کشاورزی در اینجاست.
وزارت جهاد کشاورزی لازم است برای افکار عمومی توضیح بدهد در این چند سال که برنامه پنجم به اتمام رسید و برنامه ششم نیز تمام شد، چند درصد به آن عمل کرده است و اگر به هیچ سطحی از این هدف دست نیافته است، دلیل آن چه بود؟ برنامه پنجساله توسعه که در جمهوری اسلامی به هفتمین رسید، سندی فرابخشی و برنامه‌ای عملیاتی است که همه دستگاه‌ها در ذیل آن قرار می‌گیرند و موظف به اجرای مفاد آن و اعلام گزارش هستند اما مروری به برخی رخدادها ازجمله همین بخش از برنامه، به‌خوبی نشان می‌دهد دولت‌ها چندان توجهی به این دست برنامه‌ها نداشتند و اصولاً مقدّرات سیاسی و اهداف جناحی خود را مقدم بر هر برنامه‌ای می‌دانند.
حقیقت این است که بیش از ده سال قبل دولت برابر برنامه موظف شد هم سالانه از میزان مصرف کودهای شیمیایی و سموم دفع آفات بکاهد و هم به سمت تولید کودهای زیستی برود و از مسیرهای بیولوژیک به مقابله با آفات بپردازد و در بخش دوم این نوشتار به این حقیقت تلخ می‌پردازیم که چرا وزارت جهاد کشاورزی در ده ساله اخیر سراغی از این بخش از برنامه نگرفت.