داده‌های اعلام شده از سوی گمرک نشان می‌دهد، در بازه زمانی مورد برسی صادرات «پسته» با ۳۵۲ میلیون دلار، انواع «گوجه فرنگی» با ۱۷۷ میلیون دلار، «سیب» ۱۱۱ میلیون دلار، «هندوانه» ۱۰۸ میلیون دلار و انواع «سیب‌زمینی» با ۵۲ میلیون دلار بیشترین میزان صادرات را در بین محصولات کشاورزی به خود اختصاص دادند.ارزیابی‌ها نشان می‌دهد در این مدت «فلفل گلخانه‌ای»، «پرتقال»، «انواع پسته»، «سیب» و «انواع کاهو» به ترتیب بیشترین میزان رشد صادرات را در این مدت در بین محصولات کشاورزی دارا بودند.۵ قلم کالا به لحاظ ارزش در ۵ ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل با کاهش روبرو بوده است. در میان این اقلام انواع «زعفران» ۵۳ درصد، «هلو»، «شلیل» و «شفتالو» ۱۶ درصد، «هندوانه» ۱۵ درصد، «آلبالو» ۱۳ درصد و «انگور خشک‌کرده» ۱۰ درصد کاهش داشته است.ایران حدود ۹۰ درصد از زعفران دنیا را تولید می‌کند؛ اما چرا در صادرات و عرضه زعفران در بازارهای جهانی موفق نیست؟ چرا ایران در میان صادر کنندگان بزرگ زعفران در دنیا شناخته شده نیست؟ مشکلات صادرات زعفران چه هستند که سد راه تولیدکنندگان و صادرکنندگان کشور برای صادرات زعفران ایران شده اند؟مشکلات ایجادشده برای صادرکننده مانند واگذاری محصول با ارز نیمایی، شرایط صدور زعفران را برای تولیدکننده بسیار سخت کرده است. از سوی دیگر تاکید به صادرکننده برای واگذاری محصول خود با ارز نیمایی و قیمت حدود ۴۴ هزار تومان شرایط را برای تولیدکننده بسیار سخت کرده است.مهمترین مشکل بر سر راه صادرات زعفران، نرخ صادرات آن است که باید معادل قیمت کف بازار باشد. این موضوع توجیه مناسبی برای بازار صادرکننده و کشاورز دارد. با توجه به اینکه بخش عمده فروش زعفران به کشاورز می‌رسد، خرید زعفران از کشاورز با نرخ ارز دستوری بسیار متفاوت از قیمت ارز ترجیحی است. در گذشته نرخ صادرات زعفران با نرخی که در گمرکات وجود دارد، متفاوت بود و صادرکننده باید بیشتر از میزان واقعی رفع تعهد می‌کرد که بخش عمده‌ای از این مشکل حل شده است.رئیس کمیسیون توسعه صادرات اتاق بازرگانی گفت: چالش دیگر در این حوزه، قاچاق زعفران به افغانستان است. پس از قاچاق، زعفران ایران با برند افغانستان به کشورهای هدف صادر می‌شود. قاچاق زعفران به‌صورت فله‌ای است و بخش بسیار مهم ارزش افزوده‌ای که برای کشور تولید می‌کند، از بین می‌رود.
وی درباره دلایل قاچاق زعفران به افغانستان، بیان کرد: کشورهایی مانند چین و روسیه برای کمک به وضعیت نامناسب اقتصادی افغانستان، تعرفه‌های خود را با این کشور به صفر رسانده‌اند، این در صورتی است که کشورهای هدف برای دریافت زعفران گران‌قیمت از ایران تعرفه‌ای مشخص تعیین می‌کنند و به همین دلیل قاچاق زعفران می‌تواند برای تجار افغانی بسیار سودآور باشد.
محمدیان با اشاره به رو آوردن افغانستان به کشت و تولید زعفران و بازار فوق‌العاده جهانی این محصول، گفت: در چند سال گذشته کشورهای همسایه از خلأ حضور ایران در بازارهای جهانی استفاده کرده و حتی کشورهای CIS نیز شروع به کشت زعفران کرده‌اند.
وی اظهار کرد: از دیگر چالش‌های صادرات مراودات بانکی است. کشورهایی مانند افغانستان برای صادرات خود با چالش تحریم‌ها روبه‌رو نیستند و خریداران می‌توانند به راحتی پول را به آن کشور واریز کنند، ولی تحریم‌های ظالمانه علیه کشور و اینکه نمی‌توانیم مراودات مالی خود را از طریق بانک‌ها به‌راحتی انجام دهیم، باعث شده است انتقال پول صادرات از طریق صرافی‌ها انجام شود که خطر و هزینه‌های زیادی دارد.
رئیس کمیسیون توسعه صادرات اتاق بازرگانی افزود: پول زیادی از صادرات هر محصول برای تبدیل ارز به ریال در صرافی‌ها از دست می‌رود و از طرفی خطرهای زیادی را به‌دنبال دارد. با توجه به اینکه ایران بزرگترین تولیدکننده زعفران است، اما تعیین نشدن قیمت تمام‌شده از دیگر چالش‌هایی است که با آن روبه‌رو هستیم. در صورتی که کشور برتر در تولید یک محصول، تعیین‌کننده قیمت نهایی است، اما درباره زعفران این رقبای ما هستند که نوسانات قیمت را مشخص می‌کنند.
محمدیان ادامه داد: گاهی آنقدر قیمت‌ها پایین است که برای کشاورز فروش محصولش سودی ندارد و گاهی قیمت بالا و جذاب است، اما متاسفانه محصول از دست کشاورز خارج شده و در دست دلالان قرار گرفته و همین روند، انگیزه کشاورز را برای ادامه کار کاهش می‌دهد و در واقع، این یک مشکل ساختاری در کشور ماست که افزایش قیمت و سود بیشتر به دست کشاورز و تولید کننده اصلی نمی‌رسد. از طرفی شرایط آب و هوایی نیز تاثیر بسزایی بر سطح زیر کشت زعفران دارد.
- نویسنده : ملیحه منوری _ سردبیر
