در دوره ای به سر می بریم که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه مورد بی اعتنایی بیشتر رهبران عربی قرار گرفته است و ایرانی ها نیز تحت فشار تحریم های فلج کننده آمریکا قرار دارند. به همین خاطر شاید انتظار داشته باشیم که این دو کشور غیر عربی روابط نزدیکی با یکدیگر برقرار کنند. […]
در دوره ای به سر می بریم که رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه مورد بی اعتنایی بیشتر رهبران عربی قرار گرفته است و ایرانی ها نیز تحت فشار تحریم های فلج کننده آمریکا قرار دارند. به همین خاطر شاید انتظار داشته باشیم که این دو کشور غیر عربی روابط نزدیکی با یکدیگر برقرار کنند. به نظر می رسد که تهران و آنکارا با کمک روسیه در مسیر دوستی درازمدت قرار گرفته اند. شرایط منطقه ای فرصت های فراوانی برای همکاری بین دو کشور فراهم کرده است. ایران و ترکیه می توانند روابط دو جانبه خود در حوزه های گردشگری، امنیت منطقه ای و مبادلات فرهنگی را گسترش دهند.
با وجود این، چالش ها و سوالات زیادی در مورد پایداری روابط حسنه بین دو کشور وجود دارد. رهبران دو کشور در چارچوب اجلاس های سه جانه آستانه چندین بار در سال های اخیر دیدار کرده اند. دو طرف در مورد مسائل مختلف با یکدیگر اتفاق نظر ندارند. برای مثال، نظرات اردوغان در مورد جنگ یمن تغییر کرده اند. او در سال ۲۰۱۵ حتی پیشنهاد ارائه پشتیبانی لجستیکی به ائتلاف سعودی ها را مطرح کرده بود. اما اوایل این ماه رئیس جمهور ترکیه ادعا کرد که دخالت عربستان در امور داخلی یمن عامل اصلی حملات اخیر علیه پالایشگاه ها و میادین نفتی سعودی بوده است.
خان گلریز سن، استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل در دانشگاه آنکارا در مصاحبه ای گفت: «برخورد با شبه نظامیان کرد به عنوان یک چالش امنیتی مهم برای هر دو کشور در نظر گرفته می شود. با وجود این، تهران و آنکارا تاکنون همکاری های محدودی در این زمینه داشته اند. نیروهای مسلح دو کشور در ماه مارس ۲۰۱۹ عملیات مشترکی را علیه گروه پ ک ک اجرا کردند. اما مقامات ایرانی از اظهارنظر در مورد جزئیات و دامنه این حملات پرهیز میکنند».
او همچنین در مورد اهمیت روابط ایران با گروه های کرد در مورد برقراری صلح بین ترکیه و رژیم بشار اسد گفت: «ایران و گروه های کرد در طول جنگ داخلی سوریه برای شکست دادن داعش با یکدیگر همکاری می کردند. اما بعد از نابودی داعش ایرانی ها نگران روابط بین کردها و نیروهای آمریکایی در منطقه هستند. تهران معتقد است که آتش بس بین کردها و بشار اسد میتواند زمینه لازم برای خروج نیروهای آمریکایی از سوریه را فراهم کند. اخیرا حتی گزارش هایی در مورد گفت و گو بین ایران و مخالفان کرد در بلژیک منتشر شده است».
اما یکی از چالش های مهم در مقابل ترکیه پیروی از تحریم های آمریکا علیه تهران و دمشق خواهد بود. دولت اردوغان از تحریم های ترامپ انتقاد کرده بود. اما آن ها تا حدود زیادی از تحریم نفتی ایران پیروی کردند. حجم روابط تجاری بین دو کشور هنوز پایین است، اگرچه دو کشوردر توافق تجاری سال ۲۰۱۵ قول داده بودند که مبادلات دو جانبه را به سی میلیارد دلار در سال برسانند.
شرکت های پیمانکاری ترکیه پروژه هایی به ارزش ۸۶ میلیارد دلار را در این کشورها سرمایه گذاری کرده اند. تقریبا ۴ هزار شرکت ترکیه در این منطقه حضور دارند. اگرچه ترکیه از لحاظ اقتصادی حضور فعالی در آسیای مرکزی دارد، اما از لحاظ سیاسی شکاف های بزرگی به وجود آمده اند. از همه مهم تر، نفوذ بالای روسیه در این منطقه نیز مانعی بر سر ادامه برنامه های سیاسی و اقتصادی ایران و ترکیه ایجاد کرده است.
تهران و آنکارا می توانند همکاری های خود را به ویژه در داخل سوریه گسترش دهند. اما هنوز نگرانی ها و سوالات زیادی وجود دارند. دو طرف در صورتی می توانند همکاری های بلند مدت و پایداری داشته باشند که به دنبال بهره برداری از فرصت های مشترک و کنار گذاشتن رقابت باشند.
