خاک ایران زمین از دیرباز تا به امروز، اندیشمندان، شاعران و علمای بسیاری را در دامان خود پرورانده و حتی پس از مرگ نیز آنها را در آغوش کشیده است. هر یک از این بزرگان، آثاری بی مثال را از خود به جای گذاشته و آوازه شان حتی به فراتر از مرزها هم رسیده و […]
خاک ایران زمین از دیرباز تا به امروز، اندیشمندان، شاعران و علمای بسیاری را در دامان خود پرورانده و حتی پس از مرگ نیز آنها را در آغوش کشیده است. هر یک از این بزرگان، آثاری بی مثال را از خود به جای گذاشته و آوازه شان حتی به فراتر از مرزها هم رسیده و شهرتی جهانی پیدا کرده اند. یکی از نام آشنا ترین این انسان های کم نظیر، حافظ است که شنیدن نامش برای همه ساکنان این سرزمین، یادآور عشق و عرفان و فرهنگ و ادب است و حس غرور را به بند بند وجودمان منتقل می کند.
بیستم مهر ماه، روز بزرگداشت حافظ است؛ شاعری گرانقدر که هر چقدر غبار کهنه‌گی بر اشعارش بنشیند باز هم در قلب فرهنگ و ادبیات این سرزمین جایگاهی والا دارد و گذر سال ها نمی تواند ذره ای از ارزش آن کم کند. حافظ، شاعر بزرگ پارسی گوی که آوازه‌اش از مرزها فراتر رفته ، در بین ایرانیان و دوستدا‌ران ادب سراسر جهان شاعری شناخته‌شده به شمار می‌رود و آثار و اشعار او با زندگی مردم گره خورده است. به یاد این شاعر بزرگ و با هدف پاسداشت هنر و اشعار شاهکار او، چند سالی است که هر سال ۲۰ مهرماه به نام روز بزرگداشت حافظ شیرازی در تقویم ایران دیده می‌شود و برنامه‌ها، نشست‌ها، شعر خوانی‌ها و اجراهای مختلف موسیقی به بهانه روز حافظ در شهرهای مختلف کشور و حتی برخی از شهرهای جهان برگزار می شود، اما در شیراز، برنامه‌های روز حافظ با شکوه بیشتری برگزار می شود .
خواجه شمس الدین محمد بن بهاءالدین محمد حافظ شیرازی ملقب به لسان الغیب از شاعران بزرگ قرن هشتم هجری در ایران است. از دیگر القاب وی می‌توان به ترجمان الاسرار، ناظم الاولیا و لسان العرفا اشاره کرد که هر کدام از آنها گویای سخنوری، شیرین‌سخنی و شیوایی بیان وی در آثار و اشعارش است. او در سال ۷۲۷ هجری قمری در شیراز متولد شد و در سال ۷۹۲ هجری در گذشت. بر اساس روایت و اسناد به جا مانده، حافظ در نوجوانی در یک نانوایی مشغول به کار کرد و در کنار آن، از نسخ خطی مختلف رونوشت برمی‌داشت. علاقه و عشق وی به ادبیات و تحصیل باعث شده بود که حافظ در اوقات فراغت خود به مکتب نزدیک نانوایی محل کارش برود و خواندن نوشتن را بیاموزد. او دوران جوانی خود را به تحصیل علم گذراند و تحقیق و مطالعه کتب بزرگان آن زمان را در پیش گرفت. حافظ به دلیل دلبستگی‌اش به شیراز، تمام عمر خود را در این شهر گذراند. او قرآن را کاملاً حفظ بود و با مهارت در اشکال مختلف تلاوت می‌کرد. پیشه اصلی حافظ شاعری نبود و او برای امرار معاش به کارهای دیوانی می‌پرداخت. او گام‌های شاعری خود را پیش از سی سالگی و با سرودن مدیحه‌های در وصف وزرا و حکام زمان خود برداشت.
بسیاری از شاعران جهان با شناخت حافظ و آشنایی با اشعارش، شیفته او شدند و در قرن‌های ۱۸ و ۱۹ میلادی، اشعار او به زبان‌های اروپایی ترجمه شد و نام حافظ به محافل ادبی جهان راه پیدا کرد. گوته شاعر آلمانی خود یکی از برجسته‌ترین اُدبای دنیاست، شیفته‌ی حافظ و آثارش بود و پس از خواندن دیوان حافظ، اثری به اسم دیوان شرقی خلق کرد که امروزه به عنوان یکی از عالی‌ترین و بزرگترین آثار ادبی جهان شناخته می‌شود. گوته در متون و نوشته‌های خود بارها از حافظ نام برده و به ستایش هنرنمایی‌های حافظ در ادبیات اشاره کرده است. امروزه آرامگاه حافظ در شیراز میزبان ادب دوستان و عاشقان این شاعر است و در تمام فصول سال گردشگرانی از سراسر ایران و جهان، برای دیدن مزار حافظ، راه شیراز را در پیش می‌گیرند.
حافظ به غزلیاتش معروف است و بیشترین حجم اشعار او را غزل‌ها تشکیل می‌دهند. شیوه سخن‌پردازی و اشعار حافظ با آثار خواجوی کرمانی شباهت‌هایی دارد و بسیاری صاحب‌نظران حوزه ادبیات، حافظ را از بزرگترین اثرگذاران بر شاعران بعد از خود می‌دانند. وی با زبان غزل از موضوعاتی چون عشق، اخلاق، فلسفه، عرفان، وعظ و حتی سیاست می‌سرود و اما اشعار وی را در سه فضای عاشقانه، عارفانه و مدحی می‌توان طبقه‌بندی کرد. حافظ سبک عراقی را در اشعار خود استفاده کرده است و در طول عمر خویش آثار ادبی متعددی از خود بر جای گذاشته که هر کدام شاهکاری بدیع در هنر و ادبیات ایران به حساب می‌آید. دیوان حافظ، اثر معروف این شاعر، همانند گنجینه‌ای ارزشمند این آثار و اشعار را به صورت یکجا درون خود جای داده است. دیوان خواجه شمس‌الدّین محمّد حافظ شیرازی بخش‌های مختلفی شامل غزلیات، قصاید، مثنویات، مقطعات و رباعیات دارد که اشعار وی را شامل می‌شود. اشعار حافظ شیرازی به گوشمان آشناست و هر کدام جایگاهی والا در زبان و ادبیات فارسی پیدا کرده است. از دیگر قسمت‌های دیوان می‌توان به فهرست اسامی رجال، فهرست اسامی امکنه و قبایل، فهرست اسامی کتب، مقدمه مصحح، مقدمه جامع دیوان حافظ و غلطنامه اشاره کرد.
دیوان حافظ با زندگی و فرهنگ ایرانیان عجین شده است؛ این اثر گران‌بها با اشعار بی‌بدیل و زیبای خود از دیرباز تاکنون به شب‌نشینی‌های گرم و صمیمانه خانه‌هایمان زینت می‌بخشد. دیوان حافظ را کنار سفره هفت سین نوروزمان می‌گذاریم و در آستانه سال نو تفألی به حافظ می‌زنیم تا نوید سالی خوش‌یمن و حالی خوب را از این شاعر خوش آوازه بشنویم. شب یلدا از دیگر وقت‌هایی است که دیوان حافظ را در دستانمان می‌گیریم و در آستانه گذر از سردی و تاریکی به نور و روشنایی، حافظ می‌خوانیم و یاد این شاعر شیرین‌سخن را گرامی می‌داریم.
