نیلوفر منصوری دبیر گروه گردشگری/ «اورامان» منطقه‌ای با درههای پرپیچ و خم و عمیق و رودبارهای متعدد میان شهرستان‌های مریوان و سروآباد در استان کردستان و شهرستان پاوه در استان کرمانشاه است. بخشی از کردستان عراق در استان حلبچه هم از این منطقه است. هورامان به دلیل ویژگی‌های خاص جغرافیایی، چشمه های پرآب و کوه […]
نیلوفر منصوری
دبیر گروه گردشگری/
«اورامان» منطقه‌ای با درههای پرپیچ و خم و عمیق و رودبارهای متعدد میان شهرستان‌های مریوان و سروآباد در استان کردستان و شهرستان پاوه در استان کرمانشاه است. بخشی از کردستان عراق در استان حلبچه هم از این منطقه است. هورامان به دلیل ویژگی‌های خاص جغرافیایی، چشمه های پرآب و کوه های سربه فلک کشیده و منطقه سرسبز، معماری ویژه، نوع زندگی مردم و همچنین آداب‌ورسوم خاص، وجود مقبره و مسجد پیرشالیار در شهر اورامان تخت یکی از مناطق پر گردشگر در استان و حتی کشور به شمار می‌رود و به همین دلیل ثبت جهانی این منطقه یکی از اولویت‌های دولت طی چند سال اخیر بوده است.
منطقه ای تاریخی بین غرب ایران و شرق عراق، که به جایگاه خورشید معروف است. منطقه ای که از سال ۱۳۹۳ ثبت منظر فرهنگی شروع و به ثبت ملی رسید. بیش از سه سال است که در مسیر یونسکو قدم گذاشته تا فارغ از کم توجهی ها به ثبت جهانی برسد.
ظرفیت‌های بالای این منطقه موجب شد پرونده ثبت جهانی آن با اهداف مختلفی باز و پیگیری شود. داستان ثبت جهانی منطقه هورامان سرزمین مابین دو استان کردستان و کرمانشاه چند سالی است مطرح‌شده و هر بار مسئولان استانی و کشوری زمانی را برای عملیاتی شدن این مهم اعلام می‌کنند. به گفته مدیر پایگاه منظر فرهنگی، تاریخی هورامان مطالعات ثبت جهانی این منطقه به اتمام رسیده و وارد مرحله اجرایی ساماندهی روستاها شده است.
پویا طالب نیا با اشاره به اینکه این مطالعات در قالب مردم‌شناسی، باستان‌شناسی، علوم طبیعی، معماری، اسناد تاریخی و هوار نشینی انجام‌شده است، به مهر گفته که ساماندهی روستاها نیازمند اعتبارات ویژه است تا بلکه طی ۲ ماه آینده مدارک لازم برای تهران ارسال شود تا استان با آمادگی کامل منتظر بررسی‌های کارشناسان باشد. وی با اشاره به فعالیت‌های مطالعاتی صورت گرفته در راستای شناسایی ظرفیت‌های تاریخی در منطقه هورامان، بیان کرد: بیش از ۵۰۰ اثر باستانی مربوط به دوران پارینه‌سنگی تا اواخر دوران اسلامی در این منطقه تاریخی شناسایی‌شده است.
حفظ وضع موجود روستاهای منطقه
یکی از اصول اولیه برای ثبت جهانی حفظ بافت سنتی و میراث فرهنگی منطقه است. اصلی که نه تنها مدیر پایگاه منظر فرهنگی تاریخی هورامان بلکه معاون میراث فرهنگی کشور نیز به آن اشاره می کند. حسن طالبیان با تأکید بر لحاظ کردن کل منطقه هورامان با تمامی داده‌های موجود در تدوین پرونده ثبت جهانی، گفت: نقشه‌های منطقه هورامان باید به سمت معرفی معماری و وضع موجود سوق داده شود و در این راستا تهیه شوند. به گفته وی، باید برای هر مشکلی در حوزه معماری، طبیعت، فرهنگ و… یک طرح ساماندهی داشته باشیم تا بتوانیم در حفظ وضعیت موجود و ارتقای آن به نحو احسن اقدام کنیم.
درحالی‌که مسئولان استان کردستان و حتی استان کرمانشاه از پایان مطالعات در خصوص تکمیل پرونده ثبت جهانی هورامان سخن به میان می‌آورند اما نماینده یونسکو در سنندج، ابهاماتی در خصوص ثبت جهانی هورامان مطرح می کند. به گفته پروفسور یوکایوکیلتو در روند ثبت جهانی هوارمان موانعی پیش روی هست که باید در رفع این نواقص و مشکلات تلاش کرد. وی ضمن مهم خواندن معماری سنتی منطقه هورامان به‌عنوان یک ارزش مهم، افزود: ساخت‌وسازها با همکاری مردم منطقه هورامان باید ساماندهی شود و از ساخت‌وساز به شیوه مدرن جلوگیری شود. آنگونه که نماینده یونسکو در سنندج می گوید، دیگر نیازهای پیش روی ثبت جهانی هورامان، ازجمله ارتقای ظرفیت‌های موجود در منطقه و سطح خدمات بهداشتی و زیرساخت‌ها، باید عملیاتی شود و مردم منطقه یکی از اهرم‌ها و گزینه‌های مهم در حفظ وضع موجود، ارتقاء و بازسازی منطقه هستند که باید مدنظر مسئولین استان و کشور باشند.
تسریع در ثبت جهانی هورامان
بر همین اساس چندی پیش رئیس جمهور در نامه ای از وزیر میراث فرهنگی کشور خواست تا ثبت جهانی هورامان در اولویت کارهای ایشان باشد. به گفته مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان کردستان، شورای سیاست‌گذاری یا راهبری اورامان به ریاست استاندار کردستان و متشکل از ۸ عضو یعنی معاون سازمان میراث فرهنگی کشور، معاون وزیر راه، رئیس سازمان برنامه و بودجه استان و معاون عمرانی استاندار کردستان و چند نفر از مدیران مرتبط با ثبت اورامان، مانند مدیرکل ثبت و پایانه‌های استان تشکیل شده و در حال فعالیت است.
به گفته محسن علوی، در کنار این شورا، خود سازمان میراث فرهنگی استان نیز اقداماتی را انجام داده و می‌دهد که از آن جمله باید به برگزاری همایش اقامتگاههای کوهستانی با رویکرد اورامان و با همکاری دانشگاه پیام نور در اواخر تیر ماه سال جاری اشاره کنم. وی با اشاره به دستور رئیس‌جمهور در راستای تسریع در ثبت جهانی هورامان، بیان کرد: هماهنگی‌های لازم در راستای ارسال پرونده ثبت جهانی هوارمان به یونسکو صورت گرفته و نماینده این سازمان بین‌المللی نیز در سفر به استان کردستان از نزدیک در جریان اقدامات و برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده قرار گرفت.
در حال حاضر تأمین زیرساخت‌های اولیه ازجمله مسیر دسترسی به منطقه، حفظ بافت سنتی و جلوگیری از ساخت‌وسازهای جدید، فرهنگ‌سازی در بین اقشار مختلف مردم و … ازجمله اولیه‌ترین مشکلات و موانع پیش روی ثبت جهانی هورامان به شمار می‌روند. در نهایت پرونده جمع‌آوری‌شده در حوزه‌های مختلف در خصوص هورامان تکمیل و در اختیار یونسکو قرار گرفته است ولی به نظر می‌رسد که در بعضی از حوزه‌های زیرساختی هنوز این منطقه با مشکلات و نیازهای اساسی مواجه است.
