اشاره آرمان طهرانی روزنامه نگار اشاره: اینستکس یا INSTEX مخفف عبارت Instrument in Support of Trade Exchanges به معنای «ابزار پشتیبانی مبادلات تجاری» است. این کانال مالی در روز پنجشنبه ۱۱ بهمن ۹۷، در پاریس و در چارچوب قوانین فرانسه ثبت شد. می‌توان گفت این کانال مالی در واقع بعد از خروج آمریکا از برجام […]
اشاره
آرمان طهرانی
روزنامه نگار
اشاره: اینستکس یا INSTEX مخفف عبارت Instrument in Support of Trade Exchanges به معنای «ابزار پشتیبانی مبادلات تجاری» است. این کانال مالی در روز پنجشنبه ۱۱ بهمن ۹۷، در پاریس و در چارچوب قوانین فرانسه ثبت شد. می‌توان گفت این کانال مالی در واقع بعد از خروج آمریکا از برجام و به‌منظور کمک به انجام تعهدات اروپا ذیل برجام معرفی شد اما تاکنون موفقیت چندانی برای طرف ایرانی نداشته است.
به گزارش «جمله» روز جمعه، هشتم آذر بلژیک، دانمارک، سوئد، فنلاند، نروژ و هلند با انتشار بیانیه مشترکی اعلام کردند که در صورت پایبندی کامل ایران به تعهدات مندرج در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، به سازوکار مالی اروپا (اینستکس) می‌پیوندند.
در بیانیه مشترک شش کشور تاکید شده است «برجام در شورای امنیت سازمان ملل به تصویب رسیده و ابزار مهمی برای جلوگیری از گسترش جنگ‌افزارهای هسته‌ای و حفظ امنیت و ثبات در خاورمیانه به‌شمار می‌رود».
روز جمعه مرتضی مرادیان، سفیر جمهوری اسلامی در کپنهاگ، در پیامی توئیتری نوشت: «امروز در گفت‌وگویی که با وزارت خارجه دانمارک داشتم اعلام شد در راستای حمایت اروپا ازبرجام، تلاش برای اجرای بخش اقتصادی آن و تسهیل تجارت بین اروپا و ایران، دانمارک همراه با فنلاند، نروژ، سوئد،هلند و بلژیک مراحل داخلی پیوستن به اینستکس را شروع کرده و بعد از طی آن اجرایی می‌شود.»
لارس نوردروم، سفیر نروژ در تهران نیز در صفحه توئیتری خود این خبر را تایید کرد و نوشت « شش کشور اروپایی برای تسهیل تجارت با ایران و کمک به حفظ برجام به اینستکس خواهند پیوست».
اما در ایران برخی از تحلیلگران وابسته به جریان محافظه کار بر این عقیده اند که اروپاییها برای نجات توافق بار دیگر به تکاپو افتاده و از طریق احیا و گسترش اینستکس، می‌خواهند ایران را به عدم برداشتن گام پنجم کاهش تعهدات ترغیب کنند.
استقبال از اقدام ۶ کشور اروپایی
بریتانیا، آلمان، و فرانسه سه کشور حاضر در توافق هسته‌ای برجام روز شنبه ۹ آبان با صدور بیانیه ای از پیوستن شش کشور اروپایی به سازوکار مالی موسوم به «اینستکس» برای تجارت با ایران، استقبال کردند.
در این بیانیه که در وب سایت وزارت امور خارجه بریتانیا منتشر شده، آمده است: «ما به عنوان سهامداران موسس ابزار حمایت از مبادلات تجاری (اینستکس) از تصمیم کشورهای بلژیک، دانمارک، فنلاند، نروژ، هلند و سوئد برای پیوستن به اینستکس استقبال می‌کنیم».
در سال ۲۰۱۵ شش قدرت جهانی برای پایان دادن مناقشه هسته‌ای با ایران با این کشور به توافق موسوم به برجام دست یافتند. بعد از خروج آمریکا از این توافق در اردیبهشت سال گذشته، واشنگتن تحریم‌های تعلیق شده خود علیه ایران را بازگرداند. اما فرانسه، آلمان و بریتانیا برای نجات برجام و ادامه همکاری اقتصادی با ایران «اینستکس» را به راه انداختند که به دلیل تحریم‌های آمریکا تاکنون نتیجه ملموسی در بر نداشت.
بریتانیا، آلمان، و فرانسه در بیانیه خود تصریح کرده‌اند که پیوستن این شش کشور اروپایی به اینستکس این سازوکار را بیشتر تقویت می‌کند و نشان‌دهنده تلاش‌های اروپاییها برای تسهیل تجارت مشروع اروپا و ایران است و همچنین «بیان روشنی از تعهد و پایبندی مداوم ما به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) است. »
این سه کشور اروپایی تاکید کرده اند: اجرای کامل و مؤثر برجام از اهمیت بالایی برخوردار است. ایران باید بدون تأخیر به اجرای تعهدات کامل خود در مورد برجام بازگردد.
اظهار امیدواری عراقچی به فعال شدن اینستکس
عباس عراقچی در خصوص پیوستن شش کشور اروپایی به سازو کار مالی اینستکس گفت: «اینکه کشورهای اروپایی کماکان جدیت دارند که اینستکس را به عنوان یک ساز و کار تجاری برای حفظ روابط اقتصادی با ایران داشته باشند و در حقیقت روشی را ادعا کنند که ایران بتواند به رغم تحریم های آمریکا با کشورهای اروپایی تبادل تجاری داشته باشد فی نفسه ارزشمند است و این اراده نیز کماکان باقی است».
وی اظهار امیدواری کرد که پیوستن شش کشور جدید به این ساز و کار، یک انرژی جدید به اینستکس بدهد و منجر به عملیاتی شد هرچه بیشتری آن شود.
تلاش اسرائیل برای توقف اینستکس
وزارت خارجه اسرائیل روز یکشنبه اعلام کرد که تصمیم دولتهای شش کشور اروپایی برای پیوستن به اینستکس تحت عنوان سهامدار می‌تواند توسط مقامات ایرانی برای تشدید سرکوب در داخل این کشور استفاده شود. در بیانیه این وزارتخانه آمده است: «بلژیک، دانمارک، فنلاند، هلند، نروژ و سوئد بدترین زمان را انتخاب کردند. صدها ایرانی بی گناه که در آخرین دور اعتراضات کشته شدند، در حال حاضر در گورهای خود دراز کشیده‌اند.»
در ادامه بیانیه وزارت امور خارجه رژیم صهیونیستی آمده است: «ما از این کشورهای اروپایی می‌پرسیم؛ شما چه سیگنالی را برای مردم ایران ارسال می‌کنید؟ آیا شناسایی مقامات رژیم که مسئول کشتار غیرنظامیان بی گناه هستند، کارآمدتر و اخلاقی تر نخواهد بود؟»
در همین رابطه روزنامه اسرائیلی «یسرائل هیوم» با انتشار گزارشی خبر داد که اسرائیل طرحی قضایی برای سنگ اندازی در سازوکار تبادل مالی ایران و اروپا برای دورزدن تحریم های امریکا (اینستکس) تهیه کرده است.
این روزنامه در گزارش خود تأکید کرد که هدف اصلی این طرح قضایی سنگ اندازی در اجرای اینستکس است و افزود که برنامه اسرائیل در این باره از دو هفته پیش فعال شده است.
این گزارش افزوده که اسرائیل در لایحه قضایی خود موضوع «خانواده های اسرائیلی که از تروریسم ایران آسیب دیده اند» را پیش کشیده و از فعالیت های شرکت «شورات هدین» که در این زمینه فعالیت می کند استفاده می کند و به موجب آن خواستار «توقیف اموال ایران در این سازوکار» شده است.
این لایحه قضایی قرار است در دادگاه های اروپا به طور خاص فرانسه ارائه و درخواست گرفتن خسارت از ایران و انتقال اموال حاصل فروش نفت ایران در سازوکار اینستکس در آن مطرح شود.
«ایسرائل هیوم» در گزارش خود تأکید کرده که سازوکار مالی اتحادیه اروپا سازوکاری ویژه است که به اروپا امکان مبادلات مالی با ایران را می دهد.
اهمیت اینستکس برای اقتصاد ایران
تحلیلگران بر این عقیده اند که به دلیل آمیختگی بیش از حد اقتصاد با سیاست و منافع جناح های سیاسی در ایران، و نقش مراکز قدرت در چرخه اقتصادی کشور، نمی توان خوش بین بود که اینستکس گره ای از مشکلات اقتصادی ایران باز کند. بررسی های صورت گرفته حکایت از آن دارد که مراکز قدرتمند و تاثیرگذار در اقتصاد کشور از همان ابتدای مطرح شدن موضوع اینستکس، ساز مخالف خود را به صدا درآوردند. ضمن آنکه اجرایی شدن چنین ساز و کاری ارتباط بسیار نزدیک با قوانین تجارت جهانی همچون FATF دارد. عدم پیوستن ایران به کنوانسیون های بین المللی همچون پالرمو و CFT می تواند موجب ناکارآمدی اینستکس نیز بشود. در حالی که مراکز تصمیم گیری در خصوص پیوستن ایران به این کنوانسیون های بین المللی هیچ توجهی به عواقب قرار گرفتن ایران در لیست سیاه FATF ندارند.
در حال حاضر ایران با مشکل فروش و صادرات نفت مواجه است و برای کشوری که اقتصادش وابستگی شدیدی به فروش نفت دارد این یک چالش بزرگ محسوب می شود.
صندوق بین‌المللی پول در گزارشی اعلام کرده که ایران برای ایجاد توازن در بودجه سال جاری به نفت بشکه‌ای ۱۵۵.۶ دلار و در سال آینده به نفت بشکه‌ای ۱۹۴.۶ دلار نیاز دارد. این در حالی است که بهای نفت برنت در پایان وقت اداری جمعه اندکی بیش از ۶۲ دلار گزارش شده است.
صندوق بین‌المللی پول در گزارش خود اعلام کرده که اقتصاد ایران در سال جاری ۹.۵ درصد کوچکتر می‌شود، در حالی که قبل از این رشد منفی ۶ درصدی برای اقتصاد ایران پیش‌بینی می‌شد. از سوی دیگر نرخ تولید ناخالص داخلی ایران نیز ثابت خواهد ماند.
حال در صورت عدم موفقیت اینستکس و به موازات آن قرار گرفتن نام ایران در لیست سیاه FATF خطر بزرگی اقتصاد بیمار ایران را تهدید می کند. خطری که همچنان از محافظه کاران و عوامل دخیل در اقتصاد سیاست زده کشورمان نادیده انگاشته می شود.
