نیلوفر منصوری- دبیر گروه گردشگری/ دو تپه باستانی که نبض تاریخ تهران است در شهرستان قرچک قرار دارد. تپه پردیس و پوئینک قرچک با قدمت ۸هزار ساله تمدن در این شهرستان واقع شده؛ تمدنی که در اثر بی برنامگی های مدیریتی تبدیل به آفت شده است. تپه پردیس که توانایی قیاس با تپه سیلک […]
نیلوفر منصوری-
دبیر گروه گردشگری/
دو تپه باستانی که نبض تاریخ تهران است در شهرستان قرچک قرار دارد. تپه پردیس و پوئینک قرچک با قدمت ۸هزار ساله تمدن در این شهرستان واقع شده؛ تمدنی که در اثر بی برنامگی های مدیریتی تبدیل به آفت شده است. تپه پردیس که توانایی قیاس با تپه سیلک کاشان را دارد در نقطه ای دور افتاده که حتی داربست های فلزی آن به سرقت رفت و تمدن تپه پوئینک نیز همچنان خاری است در چشم شهرداری که در تابستان گذشته به بهانه احداث کمربند جنوبی به صورت مخفیانه و بی سروصدا تخریب شد. اما حالا استاندار تهران می‌گوید که تپه باستانی پوئینک قرچک که در مسیر کمربندی جنوبی این شهرستان واقع شده، به دلیل آن که در فهرست آثار ملی ثبت شده، باید حفظ شود و شهرداری برای اجرای این پروژه باید طرح دیگری ارائه کند.
وضع ناخوش تپه های باستانی ایران از سال ۱۳۸۴ آغاز شد و به بهانه هایی کمبود بودجه و کمبود نیروی متخصص، این تپه ها را به اولویت های پایین دست آن زمان تبدیل کرد. یکی از این تپه ها که مورد کم لطفی مدیران قرار گرفت؛ تپه باستانی پوئینک در روستایی در شهرستان قرچک استان تهران است. تپه ای که وضع آشفته شان گویای وضع دیگر تپه های باستانی کشور است؛ محل دپوی ضایعات، حفاری های غیرمجاز، تداخل با برنامه های شهری، عدم بودجه کافی، عدم نظارت و نامشخص بودن پاسخ مسوولان.
تپه ای که در هشتم مرداد ماه ۱۳۸۶ در فهرست آثار ملی ثبت شده و باید برای حفظ و نگهداری آن تلاش کرد، شهرداری برای اجرای پروژه کمربندی دست روی آن گذاشته است. به گفته کارشناسان، وجود جمعیت زیاد که حدود یک چهارم آنها را هم اتباع بیگانه تشکیل می دهد، برای رسیدن به تهران، چاره ای جز عبور از این منطقه را ندارند. بر همین اساس و ایجاد ترافیک شدید، موجب شد تا اعضای اولین دوره شورای قرچک، شهرداری احداث کمربندی جنوبی را در دستور کار قرار دهند، مسیری که از میدان شهید ستاری آغاز و پس از ۶ کیلومتر به میدان پوئینک متصل می‌شود. در سال ۱۳۹۳ در جلسه شورای برنامه ریزی و توسعه استان، تصمیم گرفته شد تا اداره کل میراث فرهنگی استان تهران نسبت به کاوش این منطقه اقدام کرده و شهرداری نیز هزینه های این کاوش را پرداخت کند. بر همین اساس در سال ۱۳۹۷ عملیات کاوش تپه پوئینک در دو فصل شروع شد، عملیاتی که نتیجه ای نامشخص دربر داشت و مسئولان پژوهشکده از اعلام نتیجه آن سرباز می زنند و آن را به تکمیل پروژه نسبت می دهند. پروژه ای که دو دستگی و دوقطبی ایجاد کرده است. گروهی دوستداران آثار تاریخی و در تلاش برای حفظ این تمدن، گروهی هم مردم گرفتار در ترافیک تا زودتر این وضعیت به سرانجام برسد.
امکان برداشتن تپه باستانی پوئینک وجود ندارد
در همین زمینه، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری معتقد است که قدمت لایه های اولیه این تپه به عصر آهن ( ۶ تا ۸ هزار سال پیش) می رسد باید حفظ و صیانت شود.
مدیرکل حفظ و احیای بناها و محوطه های تاریخی وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هم معتقد است که امکان «برداشتن» تپه باستانی و ثبت ملی «پوئینک» وجود ندارد لذا مدیریت شهری قرچک برای تکمیل پروژه کمربندی جنوبی باید به گزینه‌های جایگزین فکر کند. به گفته سید هادی احمدی این تپه باید حفظ شود.
حفظ تپه ۸ هزار ساله
از سوی دیگر شهردار قرچک خواستار تعیین تکلیف تپه پوئینک است. به گفته محسن خرمی شریف برای اجرای پروژه کنار گذر جنوبی قرچک، ده ها میلیارد تومان هزینه صورت گرفته ولی عملا تا کنون نتوانسته ایم از این پروژه به دلیل عدم تعیین تکلیف تپه پوئینک به درستی استفاده کنیم.
وی معتقد است که بر اساس اظهار نظر اداره کل میراث فرهنگی، طرح جدیدی از سوی شهرداری با اولویت حفظ تپه تهیه شده که در صورت تأئید، می‌توان این طرح را به اتمام رساند. استاندار تهران هم که در یک سفر یک روزه به قرچک داشت درخصوص این تپه باستانی گفت: در بسیاری از کشورها برای حفظ یک درخت، حاضرند تا مسیر یک جاده را تغییر دهند، این که دیگر یک اثر باستانی است. به گفته انوشیروان محسنی بندپی؛ در دو طرح این تپه، فضای کافی برای اجرای دو مسیر رفت و برگشت وجود دارد که تلاش می‌شود با برگزاری جلسات مشترک با مسئولان شهرستان قرچک و اداره کل میراث فرهنگی استان تهران، این مشکل هر چه سریعتر حل شود.
قریه چک
لازم به ذکر است؛ تپه باستانی پوئینک در مسیر احداث کنارگذر جنوبی (کمربندی) شهرستان قرچک قرار دارد. عملیات احداث کنارگذر جنوبی قرچک از سال ۸۳ در دستور کار مدیریت شهری قرچک قرار گرفت که به دلیل واقع شدن تپه باستانی پوئینک در مسیر این پروژه که قرار است به شهرستان ورامین متصل شود تکمیل این پروژه با توقف مواجه شد. این تپه که در سال ۱۳۸۶ ثبت ملی شده است در سال ۱۳۹۶ مجوز کاوش آن صادر و عملیات آغاز شد. در پوئینک باغ شازده میرزا (یکی از یاران میرزا کوچک خان) نیز وجود دارد که به علت کناره‌گیری از مخالفت با رضاشاه پهلوی این باغ را به وی بخشیدند.
در جريان جنگ دوم جهاني ايستگاه قطاري در قرچک بود که محموله‌هاي گندم در آن بازرسي مي شدند و به همين دليل مردم بومي، اين محل را قريه چك مي خواندند. كوره پزخانه هاي آجر يكي از دلايل اصلي رونق اين قريه شدند. در دهه ۳۰ در معرض توسعه و ساخت قرار گرفت که آجر نياز اول اين كار بود. كارگران فصلي از آذربايجان، خراسان و كردستان و ديگر شهرها در اين قريه ساكن مي شدند و در كوره هاي آجرپزي كار مي كردند. بنا به گزارشات هيات باستان شناسي سال ها از خاك تپه پرديس براي پخت آجر استفاده مي شد و همين امر در طول ساليان خسارت هاي زيادي را متوجه اين تپه باستاني كرده است اما با وجود اين تخريب‌ها، آثار ارزشمندي چون سفال‌هاي متنوع، چرخ سفالگري با استوانه‌اي از شاخ حيوانات از اين محوطه كشف شده است. كشف كوره‌هاي متعدد توليد سفال و نيز پيدا شدن چرخ سفالگري با استوانه‌اي از شاخ حيوانات در تپه پرديس قرچك متعلق به دوره سيلك دو، هزاره پنجم پيش از ميلاد، جامعه باستان‌شناسي فلات مركزي را با اسرار بسياري از زندگي آن دوران روبه‌رو كرد. هر چند كه در ابتداي اجراي عمليات كاوش در اين تپه باستاني تصور مي‌شد كه اين منطقه به يكي از مهم‌ترين آثار و جاذبه‌هاي گردشگري و تاريخي استان تهران و كشور تبديل شود و ابتدا نيز اقداماتي در حفاظت و حراست از آن صورت گرفت ولي در سال‌هاي اخير توجه ويژه‌اي به آن صورت نگرفته و وضعيت فعلي اين دو تپه بحراني است.
