ماهور مهراد / بافت های فرسوده شهری، محلات فرسوده‌ای در فضای شهری هستند که مسائل و پیچیدگی های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و شیوه زندگی خاص خود را دارند. این محلات از یک سو دارای ریشه های سکونتی ارزشمند با غنای فرهنگی، اجتماعی و معماری است و از طرف دیگر به جهت فرسودگی شدید، […]
ماهور مهراد /
بافت های فرسوده شهری، محلات فرسوده‌ای در فضای شهری هستند که مسائل و پیچیدگی های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی و شیوه زندگی خاص خود را دارند. این محلات از یک سو دارای ریشه های سکونتی ارزشمند با غنای فرهنگی، اجتماعی و معماری است و از طرف دیگر به جهت فرسودگی شدید، نبود دسترسی مناسب به خدمات شهری و بهداشتی، وجود مشکلات اجتماعی و امنیتی و آسیب پذیری در برابر زلزله، سیل و آتش‌سوزی و نیز عدم تطابق با زندگی امروز شهری و شهرسازی مدرن، مشکلات روبنایی و زیرساختی دارند. وجود چنین مکان هایی در سطح شهر سبب می شود تا ما با پدیده فرسودگی شهری مواجه شویم که عموما روحیه نشاط را می توانند به لحاظ بی ترکیبیِ بصری سلب کنند.
بنابراین علاوه بر ضرورت ساخت مناطق فرسوده برای ساکنان، اصلاح ساختاری آنها جلوه شهرها را نیز بهتر و گردشگرپذیرتر می کند. این در حالی است که دولت فعلی، نوسازی بافت‌های ناکارآمد را به عنوان اولویت برنامه‌های حوزه شهری در نظر گرفته اما این طرح چالش هایی را برای ترغیب و تشویق توسعه‌گران پیش روی خود می‌بیند. درواقع تامین مالی پروژه‌های بازآفرینی شهری در تمامی شهرهای کشور توسط سیستم بانکی شکل جدی‌تری به خود گرفته و معاملات در این بافت‌ها ۴۰ درصد افزایش داشته اما سرعت ساخت و ساز توسط بخش خصوصی هنوز به شکل محسوسی افزایش نیافته است.
همچنین متقاضیان ساخت مسکن در بافت‌های فرسوده می‌توانند از طریق سپرده گذاری با روشی مشابه متقاضیان خرید واحدهای مسکونی اقدام به ساخت مسکن با استفاده از این تسهیلات کنند؛ به عبارت دیگر تسهیلات صندوق پس انداز مسکن یکم نه تنها برای متقاضیان خرید واحدهای مسکونی (خانه اولی های سپرده گذار متقاضی خرید مسکن در نقاط مختلف شهری و سایر متقاضیان خرید مسکن در بافت های فرسوده) قابل استفاده است بلکه برای متقاضیان ساخت مسکن نیز کاربرد دارد.
این در حالی است که مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران از افزایش تسهیلات بهسازی و نوسازی مسکن در محلات هدف بازآفرینی شهری به انبوه سازان به میزان ۱۷۰ میلیون تومان خبر داد.
مهدی عبوری با اعلام این خبر گفت: به ازای هر واحد مسکونی ۱۷۰میلیون تومان تسهیلات ساخت در محدوده و محلات هدف بازآفرینی در کلانشهر تهران در قالب قرارداد عاملیت، تسهیلات بدون سپرده و اوراق گواهی حق تقدم به انبوه‌سازان حرفه‌ای و سازندگانی که فناوری‌های نوین را رعایت کنند، پرداخت می شود.
مدیر عامل شرکت بازآفرینی شهری ایران افزود: این تسهیلات به ترتیب ۵۰ میلیون تومان با نرخ سود ۹ درصد، ۶۰ میلیون تومان با نرخ ۱۸ درصد و مابقی آن با نرخ ۱۶ درصد محاسبه و پرداخت خواهد شد.
عبوری در خصوص پرداخت این تسهیلات در شهرهای بالای ۲۰۰ هزار جمعیت، گفت: در این شهرها میزان وام به ازای هر واحد مسکونی ۱۴۰ میلیون تومان افزایش یافته که به ترتیب ۴۰ میلیون تومان آن با نرخ سود ۹ درصد، ۶۰ میلیون تومان با نرخ ۱۸ درصد و ۴۰ میلیون دیگر آن با نرخ ۱۶ درصد محاسبه و به متقاضیان پرداخت خواهد شد.
معاون وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اینکه تسهیلات ساخت در بافت‌های ناکارآمد شهری در سایر کلانشهرها به ۱۶۰ میلیون تومان افزایش پیدا کرده است، گفت: نرخ سود این تسهیلات نیز به ترتیب برای ۵۰ میلیون تومان از محل قرارداد عاملیت، ۵۰ میلیون تومان بدون سپرده و ۶۰ میلیون تومان از محل اوراق به ترتیب با نرخ سود ۹، ۱۸ و ۱۶ خواهد بود.
گفتنی است که اواخر سال ۹۶، نوسازی متفاوت بافت‌های فرسوده در قالب برنامه ملی بازآفرینی شهری با فرمان رئیس‌جمهور آغاز شد. هدف از اجرای این برنامه احیای ۱۳۳۴ محله فرسوده طی ۵ سال در دو قالب «ساخت سالانه ۱۰۰ هزار واحد مسکونی» و «افزایش سرانه‌های خدماتی» است. این مدل نوسازی، اراضی دولتی یا دارای مالکیت شهرداری ها را بدون دریافت بهای زمین در ابتدا برای ساخت و ساز، پیش‌روی سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد.
در این برنامه قرار است پس از گذشت ۱۰ سال از اجرای برنامه بازآفرینی شهری معادل یک میلیون واحد مسکونی در بافت فرسوده ساخته شود. اگرچه این الگو با هدف تسریع روند نوسازی بافت فرسوده به ویژه در کلانشهری همچون تهران که مساحت بافت فرسوده آن به ۳ هزار و ۲۶۸ هکتار رسیده است طراحی شده اما کارشناسان نوسازی معتقدند برای آنکه این طرح به اهداف خود به طور کامل دست پیدا کند به اقدامات مکمل نیاز دارد. از دیدگاه کارشناسان، اقدام مهمی که می تواند جریان نوسازی بافت فرسوده و تمایل سمت عرضه برای ورود به محدوده قدیمی شهرها را متحول کند، کاهش نرخ سود تسهیلات بدون سپرده در محدوده بافت فرسوده است. در حال حاضر مطابق با مصوبه شورای پول و اعتبار، تسهیلات بدون سپرده بافت فرسوده با نرخ سود معادل ۱۸ درصد پرداخت می شود. همکاری بیشتر شهرداری ها نیز درخواست دیگری است که از سوی کارشناسان حمل ونقل مطرح می شود.
این در حالی است که می توان گفت که دوره رونق مسکن قطعا با رونق اقتصاد کلان حاصل خواهد شد و اگر رونق اقتصادی به کشور بازگردد، مساله بافت‌های فرسوده نیز به‌صورت روتین و آرام‌آرام اصلاح می‌شود. چراکه خود مالک متوجه می‌شود با احیای بافت ملک خود می‌تواند به سود بالاتری دست پیدا کند.
بنابراین علاوه بر جلب مشارکت مردمی، برای بهبود بازار مسکن باید از اقتصاد خرد شروع کرد تا بنگاه‌های تولیدی و بخش خصوصیِ مشارکت‌گر در طرح های مسکن، رونق یابند. چراکه اقتصاد، مجموعه‌ای به‌هم‌پیوسته از فعالیت‌های مختلف است و برای رونق حوزه مسکن ضروری است که کل مجموعه اقتصاد به حرکت درآید.
