نیلوفر منصوری: کمربند جنوبی مشهد، پروژه‌ای است که گفته می‌شود، قرار است، ابتدای جاده طرقبه به مشهد را به نیشابور وصل کند و پیمانکار پروژه هدف از احداث آن را تسهیل عبور و مرور اتوموبیل از طرقبه به سمت نیشابور و کاهش بار ترافیکی بخصوص در روزهای تعطیل عنوان کرده است. پروژه‌ای […]
نیلوفر منصوری:
کمربند جنوبی مشهد، پروژه‌ای است که گفته می‌شود، قرار است، ابتدای جاده طرقبه به مشهد را به نیشابور وصل کند و پیمانکار پروژه هدف از احداث آن را تسهیل عبور و مرور اتوموبیل از طرقبه به سمت نیشابور و کاهش بار ترافیکی بخصوص در روزهای تعطیل عنوان کرده است. پروژه‌ای که توسط متخصصین و کارشناسان اتاق فکر دانشگاه مشهد، در اردیبهشت۹۶ مورد بررسی قرار گرفت و به دلیل ضررهای زیست محیطی، با مصوبه شورای حفظ حقوق بیت‌المال متوقف شد. اما با گذشت دو سال از توقف پروژه تا تعیین تکلیف آن، در بحبوحه دوران قرنطینه به صورت آرام و بی‌صدا مجددا آغاز به کار کرد. فعالیتی که از رصد دیده‌بانان محیط زیست و گروه‌های مردم نهاد زیست محیطی که دغدغه تخریب ارتفاعات جنوبی مشهد را دارند، به دور نماند.
مستنداتی از به جریان افتادن دوباره این پروژه، حجت‌الاسلام نصرالله پژمان، نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی و شهردار مشهد را به بازدید از ادامه تخریب‌ها به کمربندی جنوبی مشهد کشاند. بازدیدی که گمان بر توقف پروژه می‌رفت، اما همچنان فعالیت ماشین‌آلات مختلف و بیل‌های مکانیکی در تمام مسیر پروژه خبر از تخریب و کوهخواری دارد.
رئیس هیات مدیره شبکه سمن‌های محیط زیستی خراسان رضوی؛ معتقد است که راه‌اندازی این پروژه هیچ توجیه اقتصادی و زیست
محیطی ندارد، به گفته دکتر طراوتی؛ دیدگاه غلطی در این زمینه وجود دارد که شهرها برای اتوموبیل‌ها ساخته می‌شود نه برای مردم. این دیدگاه اتوموبیل‌محور که همیشه در جامعه سرمایه‌داری بود، لطمات زیادی از بار ترافیکی سنگین و آلودگی‌های زیست محیطی به بشر وارد کرده است. با این وجود ما همچنان این دیدگاه را تعقیب می‌کنیم.
آنگونه که رئیس شبکه سمن‌های محیط زیستی خراسان رضوی به «جمله» می‌گوید: زمین‌های دو طرف جاده از سوی تعاونی‌ها خریداری شده و عده‌ای در این زمین‌ها منفعت دارند و تلاش می‌کنند تا این جاده احداث شود و اصرار بیش از حد آنها روی این مساله به همین دلیل است. در صورتی که ما باید منافع مردمی را در نظر بگیریم و دیدگاه ما باید توسعه پایدار باشد. ما باید عرضه را کم کنیم نه اینکه تقاضا برای جاده سازی را بالا ببریم. وی راهکار این موضوع را گسترش حمل و نقل عمومی می داند.
کوها میدان های بازی کوهنوردان هستند
ارتفاعات جنوبی شهر مشهد، یعنی دقیقا محل احداث پروژه، جایی است برای اهالی ورزش؛ ورزشکارانی که به گفته مسئول کارگروه حفاظت از محیط کوهستان هیئت کوهنوردی و صعودهای ورزشی خراسان رضوی؛ تنها برای فعالیت‌های ورزشی و تفریحی ورزشکاران اعم از دوچرخه‌سواری، آفرود، کوهنوردی، ورزش‌های پاراگلایدر به این منطقه می‌آیند و از آن استفاده می‌کنند. اگر این منطقه تخریب شود، دسترسی مردم به این نوع ورزش‌ها قطع خواهد شد. زیرا کوه‌ها میدان‌های بازی کوهنوردان هستند، پس باید آنها را محافظت کنیم.
حمید نظامدوست به «جمله» می‌گوید: جامعه کوهنوردان و سمن های محیط زیستی چندین دوره پیگیر این موضوع بودند و درخصوص این تخریب ها و توقف کامل پروژه به دادستانی نامه ارسال کردند. حتی چندین مورد هم تجمع مردمی داشتیم. با توجه به حساسیت این موضوع و فرمایش مقام معظم رهبری، ساخت و ساز و تخریب در این منطقه جرم محسوب می‌شود.
نابودی سرمایه نسل فردا
طبق اصل ۵۰ قانون اساسی هر پروژه عمرانی و یا اقتصادی اگر نفعش به آحاد مردم برسد اما به قیمت نابودی منابع طبیعی و سرمایه‌های غیر قابل بازگشت منجر شود ممنوع است. به گفته فرشته تقی‌زاده، این پروژه این اصل را زیرپا گذاشته و با نابودی ارتفاعات که سرمایه نسل فردا است موجب مخالفت سمن‌ها، کوهنوردان و مردم دغدغه‌مند و طبیعت دوست شده است. منفعت‌طلبان در تلاش هستند تا با تخریب ارتفاعات و احداث
جاده، آلودگی و دود بیشتری را عاید شهر و شهروندان کنند. ضمن اینکه احداث این جاده، آبخوان اصلی و سفره‌های آب زیرزمینی منطقه را آلوده می‌کند.
او که مدیر عامل انجمن دیده‌بان آب هوا زمین است، به «جمله» می‌گوید: این پروژه بیش از ۵۴ چشمه و آبراهه اصلی و فرعی و پوشش گیاهی و جانوری منطقه را نابود کرده است، علاوه بر آن روی گسل زلزله قرار دارد و بین شهر و طبیعت گسست ایجاد کرده، و تمام مناطق مسکونی حاشیه آن در معرض سیلاب قرار میگیرند.
به گفته این فعال محیط زیست، مدیران شهری باید بدنبال چاره سازی برای داشتن شهری انسان محور باشند و بیت‌المال را صرف ارتقا و تجهیز حملونقل عمومی و فرهنگسازی برای آن نمایند. بجای آنکه تلاش خود را برای راه‌اندازی یک پروژه مخرب معطوف کنند و با بی‌اعتنایی به مطالبات مردمی، انجام کاری درست و قانونی یعنی انجام مطالعات محیط زیستی فرهنگی اجتماعی برای پروژه را نادیده بگیرند!
این فعال مدنی، این مهم را که مطالبه‌گری مردمی تاکنون این پروژه مخرب را بسمت الزام و ضرورت انجام مطالعات محیط زیستی پیش برده و آن را تا انجام این مطالعات متوقف کرده را یک دست‌آورد مهم محیط زیستی که بر پایه مطالبات آگاهانه مردمی استوار بوده، می‌داند و ادامه می‌دهد: انجام مطالعات محیط زیستی می‌تواند از تخریب بیشتر ارتفاعات جنوبی شهر مشهد جلوگیری کرده و شهر و شهروندان را از ضرروزیان‌های محیط زیستی آن نجات دهد اما متاسفانه در این روزها که مردم درگیر مقابله با بحران کرونا هستند شاهد شروع به کار پروژه هستیم.
کمربند جنوبی یا جزیره گرمایی؟
دکتر مهدی کلاهی، پروژه کمربند جنوبی مشهد را خواهر خوانده پروژه داراباد تهران می‌داند. او که استاد دانشگاه فردوسی مشهد است به «جمله» می‌گوید: همانگونه که داراباد سریع به سمت کوه‌ها نفوذ کرد و عرصه‌های بزرگی از کوه‌ها را از بین برد؛ همین اتفاق با احداث جاده کمربندی مشهد در حال رخ دادن است.
وی که فعال محیط زیست هم هست، به سابقه ساخت‌وسازهای اینچنینی در مشهد اشاره می‌کند و می‌گوید: بعد از احداث بلوار پیروزی، فکوری و به دنبال آن به اتوبان نماز رسیدند و حالا هم کمربندی که دقیقا از وسط کوه‌ها عبور می‌کند. ضمن اینکه در کنار این اتفاق، اتقاقات دیگری هم در حال رخ دادن است. اراضی اطراف کمربندی در حال قطعه قطعه شدن و در معرض فروش قرار گرفتند. برخلاف آنچه مسئولان می‌گویند که اجازه فروش اراضی را نمی‌دهند، اما تجربه بلوارهای پیروزی، نماز و فکوری نشان می‌دهد که امکان جلوگیری از فروش اراضی نیست و این توضیح شفاهی در راستای راه‌اندزای پروژه است.
مشکل اصلی احداث این اتوبان، از نظر این استاد دانشگاه، عبور جاده از وسط کوه است. آنگونه که کلاهی می‌گوید: مشکل اصلی دیگر، نام کمربندی جنوبی است که بر این جاده گذاشته‌اند. کمربندی به این مفهوم است که باید خارج از شهر و قابلیت ایزوله شدن داشته باشد. به عبارتی نباید با داخل شهر و خانه‌های شهر در ارتباط باشد. مثلا در ژاپن بیشتر کمربندی‌های شهر از روی هوا رد می‌شوند. یعنی ایزوله هستند و با شهر اتصالی ندارند.
متاسفانه احداث این جاده آخرین جاده نمی‌تواند باشد، همانگونه که در ساخت خیابان‌های پیروزی، فکوری و نماز با چنین تفکراتی جلو رفتند. او اینها را می‌گوید و می‌پرسد: بعد از کمربند جنوبی قرار است کدام اتوبان و
در کجای این کوه زخم خورده احداث شود. چون مسلما اهدافی برای آن درنظر دارند و بعد از این کمربندی جنوبی، این احتمال وجود دارد که دوباره در وسط کوه‌ها یک جاده دیگر احداث شود.
به گفته این استاد دانشگاه؛ این جاده که در بالای منطقه ۹، قرار دارد طبق مطالعات، این منطقه جزو جزایر گرمایی مشهد محسوب می‌شود. یعنی آنقدر در این منطقه اتوبان و جاده احداث شده که به عنوان یک جزیره گرمایی عمل می‌کند و مسلما به دلیل از بین بردن کوه‌ها و پخش وسیع آسفالت گرمای نقطه‌ای شهر را افزایش می‌دهد.
دخالت‌های جنون‌آمیز بشر در طبیعت
یک فعال محیط زیست نیز تخریب‌های صورت گرفته در ارتفاعات جنوبی مشهد را یک نمونه از دخالت‌های جنون‌آمیز انسان در طبیعت می‌داند. علی کشمیری به «جمله»، ارتفاعات جنوبی مشهد نمونه یک طبیعت واقعی است که پوشش گیاهی و جانوری خود را دارد. در ایام خاصی از سال انواع جانوران، حیوانات، خزندگان و پرندگان دیده می‌شد. اما اکنون با گسترش این تخریب‌ها، بیشتر چشمه‌های منطقه خشک شده و اگر هم چشمه‌ای باقی مانده است با دورچینی آن موجب غرق یا تلف شدن حیوانات می‌شوند.
به گفته وی، شکایت‌های زیادی از مردم منطقه شنیده می‌شود. به دلیل تخریب منطقه، مارها از ارتفاعات به داخل منطقه می‌آیند و وارد خانه‌ها می‌شوند که در نهایت یا توسط مردم از بین می‌روند یا در تماس با آتش‌نشانی، زنده‌گیری می‌شوند
او در عین حال این کوه ها را تنفسگاه‌ها و ریههای شهر می‌داند: در سالی که گذشت حدودد ۴۵ روز هوای مشهد ناسالم بود، در بسیاری از روزها
مدارس تعطیل شدند، درحالیکه چاره رفع آلودگی هوا، پاک کردن صورت‌مساله نیست، باید اجازه داد که طبیعت کار خودش را انجام دهد. به اعتقاد کشمیری؛ احداث کمربندی جنوب مشهد مجموعه‌ای از بی‌خردی و جهل انسان در نبرد با طبیعت است.
عدم پاسخگویی مسئولان
در همین زمینه، روزنامه جمله تلاش کرد تا در گفت‌وگو با مدیران شهری، به پاسخ این سوال دست یابد که چرا این پروژه بدون انجام مطالعات محیط زیستی، فرهنگی و اجتماعی فعالیت خود را دوباره از سرگرفته و چرا اجازه نمیدهید پروژه سیر منطقی خود را طی کند و آن اقدامی که به صلاح است انجام گیرد. تلاشی که بی‌ثمر ماند. در ادامه حجت‌الاسلام نصرالله پژمان، نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلامی در این خصوص به «جمله» می‌گوید: این سوال را باید مسئول پروژه پاسخ دهد. با توجه به اینکه قرار بود هر اقدامی برای این پروژه انجام بدهند باید پیوست زیست محیطی داشته باشد و هم اکنون بدون داشتن این پیوست، تصمیمی مبنی بر کاربری دیگری گرفته شده که متاسفانه عملیات‌های صورت گرفته حاکی از این موضوع نیست و به همین دلیل هم نگرانی‌های ما خیلی جدی است.
وی درخصوص درخواست‌ها سمن‌ها برای جلوگیری تخریب‌های بیشتر می‌افزاید: در همین زمینه در ۲۲ اسفند با شهردار مشهد بازدیدی از ارتفاعات جنوبی مشهد به عمل آمد. ایشان فرصتی خواستند تا نشان دهند که نیاتشان انجام توسعه و امتداد پروژه کمربند جنوبی نیست. قرار شد با کاشت درخت ها و به‌هم زدن مسیر کمربند کمک کنند تا این مساله براساس نیت آحاد مردم و منافع شهر قرار بگیرد.
نماینده مردم مشهد در مجلس شورای اسلام در پاسخ به این سوال که شنیده‌ها حاکی از داشتن منافع استانداری در ارتفاعات جنوبی است، می‌گوید: من به استاندار این موضوع را توضیح دادم، اما آنها به تغییر کاربری جدید در جلسه‌ای که به عنوان حفظ منافع بیت‌المال برگزار شد تاکید می‌کنند، جلسه‌ای که رئیس کل دادگستری از جمله دادستان همه آن صورتجلسه را تایید و امضا کردند، لذا طبیعتا همه آنها به نسبت به این اتفاق اگر مسیر دیگری طی کند باید پاسخگو باشند.
وی در پاسخ به این سوال که شهردار به شما می‌گوید ما نمی‌خواهیم جاده احداث کنیم و تمام این کارها برای دسترسی مردم به کمربند سبز است، اما مصوبات ستاد تدبیر که توسط شهرداری و استانداری تهیه شده و به امضای ستاد تدبیر رسیده بطور شفاف بندهای آن بر تکمیل پروژه دلالت دارد و طبق قرارداد قبلی به پیمانکار پروژه ابلاغ گردیده است؛ می‌گوید: نگرانی‌ها بجاست و باید مراقبت‌های لازم و جدی باشد. اگر ما از منافع مردم و سرمایه‌های عمومی مراقبت کنیم؛ طبیعتا این سرمایه می‌تواند به نسل‌های آینده برسد و اگر مراقبت نکنیم، از بین خواهند رفت.
لازم به ذکر است؛ فعالان همچنان در تلاش برای جلوگیری از تخریب‌های بیشتر زیست محیطی هستند و معتقدند که اکنون با راه‌اندازی پروژه بدون انجام مطالعات محیط زیستی، موجبات ناامیدی و سرخوردگی مردم و فعالان محیط زیست فراهم می‌کند. آنها می‌گویند: هرچند ممکن است صدای اعتراض ما به جایی نرسد و مجریان و مسئولان، این پروژه را به سمت تکمیل شدن پیش ببرند، اما در حافظه تاریخی شهرمان، مطالبه‌گری مردم متعهد و نادیده گرفتن مطالبات مردمی، نظرات کارشناسی و عدم رعایت قوانین، باقی خواهد ماند. این موضوع باعث شرمندگی آنها در مقابل آیندگان و لکه ننگی برای مسئولان و مدیران شهری خواهد بود.
