مجتبی گهستونی / بر اساس قوانین، مال وقف شده را موقوفه می‌گویند. وقف عام و وقف خاص از جمله انواع وقوف محسوب می‌شوند. وقف عقدی است كه به موجب آن مالك قسمتی از اموال خود را در حبس قرار می دهد و به اين شكل از نقل و انتقال مصون خواهد بود و منافع […]
مجتبی گهستونی /
بر اساس قوانین، مال وقف شده را موقوفه می‌گویند. وقف عام و وقف خاص از جمله انواع وقوف محسوب می‌شوند. وقف عقدی است كه به موجب آن مالك قسمتی از اموال خود را در حبس قرار می دهد و به اين شكل از نقل و انتقال مصون خواهد بود و منافع آن نيز در مسير مشخصی مصرف می‌شود. مواردی كه برای مصلحت عمومی مانند مسجد، مدارس، تعزيه، اطعام، دارو و درمان وقف می‌شود را وقف عام و مواردی كه برای شخص يا اشخاص معين و محصور وقف می‌شود همچون وقف بر اولاد و خويشان را وقف خاص گويند. وقف‌نامه، سند يا قباله وقف است كه در آن نام ملك يا املاك و اسم موقوفه و محل و ويژگی رقبات و چگونگی مصارف آن و نام متولی و تعيين ترتيب متوليان بعد از متولی اول بيان شده باشد. اما در میان موقوفه‌های خاص که سومین موقوفه بزرگ کشور محسوب می‌شود، نباید نام موقوفه تاریخی «منصوریه» را در شهرستان بهبهان در استان خوزستان که بزرگترین موقوفه خوزستان و کهکیلویه و سومین موقوفه بزرگ کشور با وسعتی حدود ۱۷۰۰ هکتار محسوب می‌شود را نادیده گرفت. موقوفه ای که سابقه ای تاریخی دارد و واقفان آن خانواده ای ریشه دار در طول تاریخ بهبهان محسوب می شوند.
قدمت موقوفه منصوریه
موقوفه منصوریه از توابع شهرستان بهبهان، بازمانده از اوایل عهد قاجار است. واقف این موقوفه پهناور «میرزا منصور خان طباطبایی بهبهانی»، از حکام و سیاستمداران بنام روزگار، از نوادگان «سید عمادالدین مطهر» ملقب به «سید فقیه»، است. آنچه امروز به نام موقوفه منصوریه نامیده می‌شود عملاً یک دهم آن موقوفه پهناور می‌باشد که توسط واقف وقف گردیده است، اراضی موقوفه، بنا به توضیح وقف نامه در باب نحوه تملک اراضی بدین صورت بوده که میزانی از اراضی لم یزرع و بایر از مالکین خریداری می گردد و قسمت‌هایی هم از قبل جزء اموال واقف بوده است.
اما در سال ۱۲۳۰ قمری، واقف شروع به تنقیه قنات های خشک شهر قدیم ارجان نموده، که انحراف آن به مزارع لم یزرع مذکور باعث رونق آن می‌شود، در همان منوال عمل وقت صورت می پذیرد و در قسمت فعلی روستای منصوریه، قلعه ای بنا نموده و نام آن منطقه را به نام خود و اجدادش منصوریه می نهد.
ضرورت استیفای حقوق وقفی
اما در گفت وگویی که با «علیرضا منصوری» از نوادگان واقف منصوریه بهبهان داشتم وی به بیان گلایه و انتقاد از اداره کل اوقاف و امور خیریه خوزستان پرداخت و گفت: در سال ۱۲۳۴ قمری وقف نامه مکتوب می‌شود و از مالیات نیز معاف می‌شود. اصل موقوفه از یک سو به توابع رامهرمز و از سوی دیگر به توابع گچساران متصل بوده و جای بسی تاسف است که با توجه به موجود بودن اسناد و مدارک، ادارات اوقاف قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نسبت به استیفای حقوق وقفی اقدامی ننموده اند.
وی اظهار داشت: وقف نامه مذکور که به تایید ۷۵ نفر از علمای بزرگ آن روزگار رسیده و مهر ۴۳ نفر از آنان بر حواشی خوانده می‌شود و بقیه ناخواناست، دلیل محکم بودن و غیر قابل تغییر بودن آن وقف نامه است.
اما آنچه نوادگان موقوفه منصوریه بهبهان را نگران و گله مند و متاثر می‌سازد، عدم اجرای وقف نامه از سوی مدیران اداره اوقاف در امور سرپرستی بر اساس سفارش واقف است. این در حالی است که در وقف نامه قید شده تولیت اداره وقف به عهده اولاد ذکور است که این امر تا شروع اصلاحات ارضی رعایت گردیده و مرحوم نجف خان منصوری فرزند ارشد سردار امجد و نوه میرزا علی رضا خان بهادر الدیوان، متولی امور موقوفه بوده است. 
علیرضا منصوری یادآور می‌شود: همواره شروط اداره امور موقوفه از تاریخ وقف لاینقطع تسط اولاد ارشد ذکور تا طرح اصلاحات ارضی که مورد اعتراض مراجع تقلید آن زمان نیز بود، توسط نامبردگان انجام پذیرفت و انتظار می‌رفت بعد از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی نیز با توجه به استقرار حکومت اسلامی و با توجه به شرعیات، اداره کل اوقاف استان خوزستان، از میان خانواده مذکور بر اساس شروط واقف مبنی بر انتقال و تولیت به اولاد ارشد ذکور تصمیم درست را اتخاذ می کرد. اما شوربختانه در این امر کوتاهی نموده و امیدوارم سریعا مسئولین اداره اوقاف به عنوان بالاترین مرجع تصمیم‌گیری بر اساس این شرط واقف، اقدام نموده و باعث آرامش روح واقف گردد و واجب شرعی را ادا نماید، که این امر شرعاً و عرفاً برگردن مسئولین محترم اداره اوقاف استان خوزستان است.
اما چرا نوادگان موقوفه منصوریه بهبهان از بی عهدی اداره اوقاف ابراز نگرانی می‌کنند. از نظر نگارنده این نوشتار تنها یک دلیل دارد.
یقینا عمل اوقاف و امورخیریه برای پایبندی به روح وقف نامه و تکلیف قانونی، منجر به رفع شبهات مطروحه در هزینه کرد عایدی موقوفه در راستای وصیت و اراده حاکم بر وقف نامه خواهد بود.
واقف منصوریه کیست
ميرزا منصورخان طباطبایی بهبهانی از نوادگان سید فقیه بود که این سید بزرگوار در سال ۶۵۰ ه ق به درخواست خواجه نصيرالدين طوسی برای اشاعه ی مذهب جعفری به ارجان و بهبهان هجرت کرد. پس از وی، فرزندان و نبيرگان وی دو دسته گشتند؛ برخی به درجات فضل و علم بسنده کردند و فضلایی مشهور و مجتهدين عالی مقام از ميانشان برخاستند و دستهی ديگر متصدی امور ديوانی و حکومتی شدند، که واقف از دستهی دوم است. آنچه امروزه به نام منصوريه ناميده ميشود، روستايی در شمال شرقی بهبهان است و اگر اگر کسی نام «موقوفه ی منصوريه» را بشنود، بلافاصله حدود آن روستا برايش تداعي خواهد شد، حال آنکه اين روستا با تمام اراضی و مزارعش کمتر از يک دهم موقوفه ی قديم منصوريه است که واقف آن را وقف کرده است.
