تربيت به معناي باروري و شكوفايي بذرهاي نهفته و كشف گنجينههاي پنهان در وجود انسان است. همچنين مربي، رسول آگاهي، رشد، خويشتنشناسي و دگرسازي است. از اين رو به علت اهميت فوقالعاده امر تربيت در به كمال رساندن انسان، دولت جمهوري اسلامي ايران، در سال ۱۳۵۹ ش از سيزدهم تا نوزدهم آبان ماه هر سال را هفته تربيت نام نهاد كه نخستين روز آن، روز دانشآموز نام گرفته است.
یکى از ارکان و اهداف مهم دین و تربيت اسلامی، اخلاق است. مقصود از تمام معارف دینى و انجام مناسک و شعایر، ایجاد تحول اخلاقى در انسان است، به نحوى که اگر عناصر معرفتى و عبادى در دین نتوانند در حوزهى اخلاقى تأثیر بگذارند به کمال خود دست نیافتهاند. هنگامى که به اسلام نظر مىافکنیم درمىیابیم که پافشارى و تأکید بر غایتها و فرجامهاى اخلاقى و عملى در قالب تقوا، عبرتآموزى، شکرگزارى، ایمان و یقین، دریافت هدایت، عبادت الهى، نیل به رشد و رستگارى و… بیانگر ارزش بىهمتاى عنصر اخلاق در میان دیگر عناصر است؛ بنابراین مىتوان متعلق تربیت دینى را همان تربیت اخلاقى دانست. پیامبر(ص) فرمود: اِنّى بُعِثْتُ ِلاُتَمِمَ مَکارِمَ الاَخْلاق؛ همانا من براى کامل کردن کرامتهاى اخلاقى مبعوث شدهام (بحارالانوار؛ ج۱۶، ص۲۱۰). مفاهیمى از قبیل برّ و نیکى، خیر، معروف، احسان، عدل، اجتناب از فحشا، منکر و ظلم و… حاکى از رویکرد اخلاق به تربیت دینى است.
قرآن کسب معرفت را صرفا ابزارى براى نیل به تحول اخلاق مىداند؛ چه معرفت در سطح جهانشناسى باشد و چه آگاهى از امور غیب و چه معرفت از وقایع تاریخى.
محبت نیز از دیگر استوانه‌های تربیت اسلامی است که در این يادداشت بدان خواهم پرداخت. اساس تربیت دینى بر محور برانگیختن حبّ و علاقهى انسان و ایجاد وابستگى و تعلّق خاطر در او شکل مى‌گیرد. ایجاد و پرورش حس تعلّق، اشتیاق و عشق به خدا و درنتیجه به خَلق او و نفرت و انزجار از شیطان و مظاهر او وظیفهى اصلى تربیت دینى محسوب می‌شود. آنچه در اصل محبتمحورى مطرح می‌شود، میداندارى گرایشهاى قلبى و اولویت عشقورزى و راز و رمزهاى آن بر استدلالهاى بىطراوت عقلانى و افراطهاى بی‌روح عملى است.
در بسیارى از آیات قرآن تبیین ارتباط انسان با خداوند یا بالعکس بر اساس دوستى و محبت، شکلى کاملاً متفاوت از روابط حاکم در دیگر گسترههاى ارتباطى به خود گرفته است. مفهومى که حکایت از عشق متقابل خلق و خدا مى‌کند، همان مفهوم محبت و عشقورزى است که بیانگر کیفیت ارتباط دوجانبه انسان و خداست:
قُلْ اِنْ کُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللّهَ فَاتَّبِعُونِى یُحْبِبْکُمُ اللّهُ؛ بگو: اگر خدا را دوست دارید، از من پیروى کنید تا خدا دوستتان بدارد (آل عمران، آیهى ۳۰).
خداوند هنگام خطاب به رستگاران از واژه‌ی محبت و دوست داشتن استفاده می‌کند و از طرف دیگر نسبت به کسانى که در وادى سرکشى و عصیان گام نهادهاند از واژه‌ی برائت یا عدم محبت استفاده مى‌کند.
- نویسنده : ملیحه منوری _ سردبیر
