خانه موزه شیخ محمدخیابانی در محله قدیمی «خیاوان» تبریز از جمله بناهای تاریخی که گشت و گذار در آن، یادآور حرکت های آزادیخواهانه ایرانیان در یک قرن قبل علیه زورگویی های استبداد داخلی و استعمار روس و انگیس است. این خانه موزه در خیابان بهشتی (منصور سابق) تبریز، بنایی به یادگار مانده از دوره قاجار […]

خانه موزه شیخ محمدخیابانی در محله قدیمی «خیاوان» تبریز از جمله بناهای تاریخی که گشت و گذار در آن، یادآور حرکت های آزادیخواهانه ایرانیان در یک قرن قبل علیه زورگویی های استبداد داخلی و استعمار روس و انگیس است. این خانه موزه در خیابان بهشتی (منصور سابق) تبریز، بنایی به یادگار مانده از دوره قاجار با معماری زیبا و دانشین ایرانی- اسلامی است که قرار است به مجموعه موزه های ۱۹ گانه کهن شهر تبریز افزوده شود.

 

خانه موزه شیخ محمدخیابانی که در انتهای کوچه ای تنگ و باریک در ضلع شمال شرق مسجد تاریخی «کریمخان» واقع شده، با پنجره های چوبی قدیمی و معماری آجری گره چین تاریخی خود، یادآور رشادت ها و سخنوری های آتشین شیخ محمد خیابانی در مخالفت با التیماتوم روسیه برای اشغال خاک کشورمان در دومین دوره مجلس شورای ملی در بیش از ۱۰۰ سال قبل است.

این خانه تاریخی که روزگاری، محل اجتماع شیخ و یارانش برای نقش بر آب کردن قرارداد ننگین وثوق الدوله با انگیس ها برای سلطه بی چون و چرای «روباه پیر» بر سازمان مالی و نظامی ایران زمین بود، امروز بیست و دوم شهریور ماه، سالروز شهادت خیابانی، شاهد افتتاح نمایشگاه دایمی مجموعه اسناد و تصاویر به یادگار مانده از آن نستوه راه آزادی در مام میهن بود.

 

پایه گذار آزادی در ایران

نماینده مردم تبریز، اسکو و آذرشهر در مجلس شورای اسلامی که از تماشای اسناد و تصاویر بر جا مانده از دوره قیام شیخ محمد خیابانی و یارانش در راستای سربلندی ایران به وجد آمده است، به خبرنگار ایرنا می گوید: شیخ محمد خیابانی نه تنها در مشروطه بلکه در پایه گذاری آزادی در ایران نقش زیادی داشت و همیشه در مبارزات راه آزادی و گسترش مطبوعات نقش فعالی داشت.

شهاب الدین بیمقدار اضافه می کند: برپایی نمایشگاه اسناد تاریخی و تصاویر شیخ محمد خیابانی و ایجاد خانه موزه در خانه تاریخی وی، نقش مهمی در شناساندن این شخصیت و ایجاد تفکر آزادی خواهی در بین مردم دارد.

نماینده دیگر مردم تبریز، اسکو و آذرشهر در خانه ملت نیز که غرق در تماشای یکی از تصاویر خیابانی است، معتقد است که شیخ محمد خیابانی دانشمند و شخصیت فرزانه ای بود که در راه اندازی مطبوعات متعلق به آذربایجان و مبارزات آن دوره نقش اساسی ایفا کرد.

 

راه اندازی خانه موزه شیخ محمد خیابانی

محمداسماعیل سعیدی می گوید: در تاریخ صدر مشروطیت شخصیت های معدود و محدودی وجود داشت که در پیشرانی و پیشبرد مقاصد مشروطه موثر بودند و یکی از این شخصیت ها شیخ محمد خیابانی بود.

وی با اشاره به حمایت مجلس شورای اسلامی از راه اندازی خانه موزه شیخ محمد خیابانی یادآوری می کند: مواری که نیاز است در این خانه موزه به نمایش گذاشته شود یا مورد استفاده پژوهشگران قرار گیرد، باید مشخص شود تا از طریق مجلس شورای اسلامی تامین شود.

سعیدی ادامه می دهد: پاسداشت چهره های ملی، تاریخی، علمی و مبارزاتی کشور احیای هویت ملی است و غفلت از آن برای ما زیان داشته و خیانت به شمار می رود.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی نیز می گوید: مشروطه، جریان آزادی خواهی ملت ایران بود و شیخ محمد خیابانی در انسجام بخشی به مجاهدان این دوره نقش محوری داشت.

محمد محمدپور می افزاید: لازم است در این مقطع اندیشه ها و حقیقت مبارزات این شخصیت برجسته تاریخ ایران که در فضای غبار گرفته در هاله ای از ابهام مانده است، از طریق این خانه – موزه شفاف و به پژوهشگران و علاقه مندان تاریخ ایران تبیین شود.

 

۱

خانه تاریخی شیخ محمد خیابانی در سال های پایانی دوره قاجار ساخته شده و در مرکز تبریز واقع شده است و این شخصیت تاریخ ملی ایران ۱۰ تا ۱۵ سال آخر عمر خود را در آن زیسته بود. در این خانه پلان و نما کاملا قرینه و آجرکاری بوده و نمای حیاط اندرونی دارای آجرکاری با کتیبه های ساده گچی است.

۲

شیخ محمد خیابانی در سال ۱۲۹۷ هجری قمری در خامنه از توابع شبستر به دنیا آمد و تحصیلات ابتدایی را در زادگاه خود گذراند، سپس به پتروفسک از شهرهای قفقاز رفت و در تجارتخانه پدرش به کار پرداخت. مدتی بعد به ایران بازگشت و در تبریز به تحصیل علوم دینی روی آورد و فقه و اصول را از حاجی میرزاابولحسن آقاانگجی فرا گرفت.

۳

پس از انقلاب ۱۹۱۷ روسیه، زمینه برای فعالیت های سیاسی آزادی خواهی در ایران فراهم شد و در سال ۱۳۳۵ هجری قمری روزنامه تجدد از سوی شیخ محمد خیابانی در تبریز منتشر شد. در پی قیام مردم تبریز در ۲۲ شهریور ۱۲۹۹، قزاق ها شیخ محمد خیابانی را که در زیرزمین خانه حاج شیخ حسنعلی میانجی مخفی شده بود، به شهادت رساندند.