تهویه هوای خانه، محل کار یا اماکن عمومی اگر تا پیش از شیوع کرونا چندان جدی گرفته نمی‌شد، اما در دوران شیوع کرونا به یکی از ضرورت‌های اصلی برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری تبدیل شد. سرعت بالای آلوده شدن به ویروس کرونا سبب شد که توجه بر تهویه مناسب و جابه‌جایی هوای فضاهای […]
تهویه هوای خانه، محل کار یا اماکن عمومی اگر تا پیش از شیوع کرونا چندان جدی گرفته نمی‌شد، اما در دوران شیوع کرونا به یکی از ضرورت‌های اصلی برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری تبدیل شد. سرعت بالای آلوده شدن به ویروس کرونا سبب شد که توجه بر تهویه مناسب و جابه‌جایی هوای فضاهای سربسته در تمام دنیا مورد توجه قرار بگیرد. اهمیت این موضوع در موج پنجم کرونا که سرعت سرایت دلتاکرونا چندین برابر سویه‌های پیشین این ویروس شد بیشتر از قبل احساس شد. آمارهای کرونایی و همچنین مشاهدات میدانی از درگیری‌های خانوادگی با کرونا و آلودگی تعداد زیادی از افراد یک خانواده به این ویروس به واسطه یک دور همنشینی حتی کوتاه‌مدت نشان می‌دهد که اهمیت تهویه هوا در فضاهای سربسته برای پیشگیری از ابتلا به کرونا تا چه اندازه مهم است.
روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی مازندران به منظور اطلاع‌رسانی و ارتقاء سطح آگاهی مردم این استان از اهمیت، الزامات و روش‌های تهویه هوا در فضاهای سربسته برای پیشگیری از ابتلا به کرونا، گفت‌وگویی با دکتر «قاسم اویس» معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی مازندران انجام داد که در این گفت‌وگو به پرسش‌های متعددی پاسخ داده شده است:
جابه‌جایی ویروس کرونا با جریان هوا در محیط‌های سربسته به چه شکل و در چه صورتی انجام می‌شود؟
سه عامل رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی، استفاده از ماسک و شست‌وشوی دائم دست‌ها مهم‌ترین عوامل در قطع زنجیره کرونا به شمار می‌روند. اما با توجه به این که جریان هوا هم می‌تواند قطرات را جابه‌جا کند گاهی رعایت فاصله، پیشگیری کامل از انتقال بیماری را تأمین نمی‌کند و توصیه می‌شود علاوه بر استفاده از ماسک، تهویه هوا نیز جدی گرفته شود.
قطرات تنفسی دارای قطر بالاتر از ۵ میکرون هستند که با طی فاصله ۲ متر ته‌نشین می‌شوند. اما جریان هوا می‌تواند قطرات را جابه‌جا کند. در چنین شرایطی برای اطمینان بیشتر، تهویه هوا به ویژه در فضاهای شلوغ نقش مهمی در افزایش کیفیت هوای داخل و کاهش احتمال انتشار کروناویروس دارد. بر همین اساس نیز تهویه هوای محل سکونت یکی از ملزومات جلوگیری از انتقال ویروس است.
یعنی ویروس مانند آلاینده‌ها در هوا می‌تواند جابه‌جا شود؟
بله. فرضیه‌های اولیه سازمان جهانی بهداشت جهانی بر اساس تجربیات سارس در سال ۲۰۰۲ این بود که این ویروس از طریق هوا و قطرات تنفسی، پتانسیل ایجاد بیماری را دارد. طبق اعلام وزارت بهداشت هم بر اساس آخرین اطلاعات و با توجه به شواهد موجود و نتایج مطالعات مشاهده‌ای، مدل‌سازی و شبیه‌سازی‌های انجام‌شده در خصوص نحوه انتشار ویروس کرونا این موضوع تایید شده است.
گزارش‌‌ها نشان می‌دهد که این ویروس علاوه بر تماس با سطوح آلوده و قطرات تنفسی می‌تواند از طریق آلاینده‌های هوا از قبیل آئروسل‌ها (ذرات معلق در هوا) که به شکل هوابرد هستند هم انتقال یابد. به همین دلیل به منظور قطع زنجیره انتقال و مدیریت بیماری از طریق انتقال با قطرات تنفسی ارائه رعایت فاصله اجتماعی و استفاده از ماسک توصیه می‌شود و تهویه فضاهای بسته نیز مورد تأکید قرار دارد.
برای تهویه در منازل و واحدهای مسکونی چه روش‌های توصیه می‌شود؟
خانه امن‌ترین مکان برای هر فرد است. باید تا حد امکان در خانه بمانیم تا شیوع کووید۱۹ را کاهش دهیم. تا زمانی که یکی از اعضای خانه آلوده نشود، خانه‌ها به‌طور کلی امن‌ترین محیط زندگی ما هستند. از طرفی تماس با دنیای خارج اجتناب‌ناپذیر است و احتمال وجود منبع عفونت در خانه یا ورود آن به خانه وجود دارد. ولی باید اقدامات احتیاطی منطقی در خانه‌ها انجام شود تا در صورت ورود ویروس و شیوع بیماری، محیط خانه تا حد امکان ایمن باشد.
در منازل باید ترجیحاً تهویه طبیعی با استفاده از پنجره‌ها و درها فراهم شود. باید هوای منزل و فضاهای بسته ۲.۵ تا ۶ بار در ساعت تعویض شود. باز گذاشتن پنجره‌های مقابلِ هم در ساختمان‌ها ضروری است. در صورت باز بودن پنجره‌های رو در روی هم طی ۵ دقیقه، ۹۰ درصد آلودگی کاهش می‌یابد.
سیستم‌های تهویه مکانیکی منزل برای تأمین حداقل میزان جریان هوای مورد نظر، باید همواره روشن باشند. درصورتی‌که شرایط آب و هوایی اجازه دهد می‌توان از سیستم‌های سرمایش تابستانی یا کولر برای تهویه هوا در منازل استفاده کرد.
همچنین فن‌های مکشی در سرویس‌های بهداشتی و توالت باید در هر وضعیت ممکن استفاده شوند و حتی‌المقدور باید به‌طور مداوم فعال و درب سرویس‌های بهداشتی بسته باشند. سیستم‌های تهویه مطبوع باید تا حد امکان به‌طور مداوم فعال باشند. اما اگر سیستم‌های تهویه مکانیکی (فن‌های مکشی) در منزل وجود نداشته باشد، باز کردن چند پنجره و دریچه هم اثرگذار است.
در شکل استفاده از این سیستم‌های تهویه مطبوع نیز برای شرایط کنونی هم الزاماتی وجود دارد؟
برای حفظ شرایط آسایش حرارتی معمول و قابل قبول، سیستم‌های تهویه مطبوع باید مطابق با دستورالعمل‌های آن نگهداری شوند که به طور معمول در محدوده ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد و رطوبت نسبی ۴۰ تا ۶۰ درصد است.
در صورت وجود دستگاه‌های تصفیه‌کننده هوای مجزا و مجهز به فیلتر ذرات باید به‌طور مداوم فعال باشند. در صورت ناکافی بودن تعداد، باید در محلی که بیشتر افراد خانوار وقت خود را می‌گذرانند، قرار گیرند. در صورت خرید دستگاه‌های تهویه جدید، سیستم‌های با فیلترهای با بازده بالا مانند MERV۱۴ یا بالاتر انتخاب شوند.
اغلب دستگاه‌های کنترل هوا دارای قابلیت تعبیه و تعویض فیلتر هستند. البته هنگام تعویض فیلترها که ممکن است حاوی ذرات مملو از ویروس باشند، استفاده از تجهیزات حفاظت فردی توصیه می‌شود. برای افزایش اثرگذاری هر یک از این موارد هم می‌توان از افزایش حرکت هوا در داخل اتاق مانند پنکه سقفی استفاده شود.
بعضی از منازل دارای سیستم‌های تهویه مطبوع با هوای اجباری هستند که هوا را در خانه از طریق کانال دوباره وارد چرخه گردش می‌کنند. سیستم‌های تهویه مطبوع باید تا حد ممکن به طور مداوم مانند استفاده از ترموستات‌های هوشمند فعال باشند. همچنین از اشعه ماوراء بنفش میکروب‌کش بر اساس دستورالعمل‌های سازنده و با تأکید بر رعایت اصول ایمنی و حفاظتی استفاده از آنها، می‌توان استفاده کرد.
در برخی مجتمع‌های مسکونی آپارتمانی چند واحدی که کانال تهویه مشترک است چه الزاماتی برای تصفیه هوا و تهویه مناسب شرایط کرونایی باید لحاظ شود؟
برای ساختمان‌هایی که چندین واحد مسکونی دارند و فردی هم در ساختمان مبتلا باشد باید مراقبت بیشتری به منظور کاهش خطر سرایت آلودگی از یک واحد به واحد دیگر انجام شود. توصیه می‌شود که واحد مسکونی را نسبت به هر فضای مشترک مجاور، مانند یک راهرو تحت‌فشار مثبت نگه دارید. پنجره‌های باز را به حداقل برسانید، مگر اینکه برای رعایت حداقل شرایط تهویه یا حفظ سطح قابل قبول درجه حرارت و رطوبت داخلی ضروری باشد. هر روزنه‌ای که ممکن است باعث جریان هوا به محل سکونت فرد بیمار شود باید با درزگیر، پلاستیک یا مواد مشابه مهروموم شود.
در سرویس بهداشتی این واحدها نیز باید نکاتی را لحاظ کرد. همیشه مقداری آب در سیفون‌های لوله‌کشی وجود داشته باشد. سیفون‌ها در همه زهکشی‌های لوله‌کشی نباید خشک شوند. ساده‌ترین اقدام این است که از هر سینک ظرف‌شویی، دوش، وان و آب‌گیری حداقل یک‌بار در روز استفاده شود. ۳۰ ثانیه جریان آب هم کافی است.
اگر یکی از اعضای یک خانواده به کووید۱۹ مبتلا شود چه کاری برای ایجاد فضای ایزوله در خانه باید انجام داد؟
هنگامی‌که یکی از اعضای خانواده به‌عنوان فرد آلوده به ویروس شناخته می‌شود، اقدامات احتیاطی بیشتری برای کاهش خطر سایر اعضای خانواده لازم است. یک نکته اصلی استفاده از یک اتاق جداگانه به‌عنوان فضای ایزوله است. اقدامات اضافی نیز باید هنگام ایجاد چنین فضای ایزوله‌ای در نظر گرفته شود. در فصل گرم ترجیحاً فضای ایزوله در یک طبقه بالای منزل و در فصل سرد در یک طبقه پایین منزل باشد.
در صورت امکان، فضای ایزوله باید امکانات سرویس بهداشتی مخصوص را داشته باشد. فضای ایزوله نباید جایی باشد که صرفاً برگشت یک سیستم هوای اجباری را داشته باشد. برای فضای ایزوله یک سیستم تهویه مطبوع جداگانه هم توصیه می‌شود.
برای سیستم سرمایش یا گرمایش این فضای ایزوله نیز در صورت امکان از بخاری‌های قابل حمل یا کولرهای گازی استفاده شود. اگر سیستم‌های هوای اجباری مثل فن‌های دمِشی و پنکه وجود داشته باشند که هوا را بین ساکنان منزل و فضای ایزوله جابه‌جا می‌کنند، باید همه این سیستم‌ها مهروموم و غیر فعال شوند، مگر اینکه تأمین تهویه یا حفظ شرایط آسایش حرارتی به روش دیگری امکان‌پذیر نباشد.
همچنین درزهای چارچوب درها یا پنجره باید با موانع رد و بدل شدن جریان هوا مانند ورق‌های پلاستیکی، نوارها یا مواد مشابه بین فضای ایزوله و فضای مشترک بسته شوند. در واقع هر روزنه و دریچه‌ای که فضای ایزوله را به بقیه خانه متصل می‌کند باید مهروموم شود. در فضای ایزوله باید تهویه مکشی جداگانه‌ای فراهم شود. اگر هم این فضا شامل یک سرویس بهداشتی خصوصی با فن خروجی باشد، این فن باید به‌طور مداوم با سرعت‌بالا کار کند.
ضمناً در شرایط نگهداری فرد آلوده به ویروس کرونا در اتاق ایزوله، استفاده از پنجره در هر نقطه از خانه باید به حداقل برسد. فن‌های خارج کننده هوا در قسمت اصلی خانه فقط در صورت نیاز باید کار کنند، مگر اینکه برای تأمین حداقل نرخ تهویه موردنیاز لازم باشند.
یک نکته مهم برای مردم بحث تهویه در خودروها اعم از شخصی یا عمومی است. در این زمینه چه باید کرد؟
اتفاقا امکان ابتلا به کووید۱۹ در ناوگان حمل و نقل عمومی بالاست. در درجه نخست درخواست از همه گروه‌های سنی این است که تا حد امکان در خانه بمانند و در صورت ضرورت به خروج از منزل تا جای ممکن از وسایل حمل‌ونقل عمومی استفاده نکنند. اما اگر ضرورت به استفاده از اتوبوس و مترو و تاکسی بود، فاصله‌گذاری فیزیکی را رعایت کرده و حتماً از دو ماسک استفاده کنند.
اگر افراد مجبور به استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی هستند، از سوارشدن به اتوبوس‌ها یا واگن‌های مترو شلوغ و با سیستم تهویه نامناسب به‌طورجدی بپرهیزند. همچنین ضروری است که از هرگونه تماس دست با صورت، دهان، بینی و چشم در طول مسیر به طور جدی پرهیز شود.
در زمان استفاده از کولر خودرو می‌توان یک یا دو شیشه خودرو کمی پایین کشیده شود یا برای فاصله زمانی مشخصی شیشه خودرو را پایین بیاورند تا هوای داخل تهویه شود. البته در صورت استفاده از کولر بهتر است دریچه‌های کولر طوری تنظیم شوند که باد مستقیم به سمت صورت افراد پرتاب نشود. رعایت این دستورالعمل‌های تهویه در فضاهای سربسته می‌تواند نقش زیادی در پیشگیری از ابتلا به کرونا و قطع زنجیره انتقال ویروس داشته باشد.
