شهلا منصوریه- دبیر گروه اجتماعی/ تمام انسانهای برخوردار از سواد زیست محیطی در حالی نگران تخریب محیط زیست هستند که هرکدام بطور مستقیم یا غیر مستقیم در دومینوی تخریب محیط زیست آنچنان جایگاه تعیین کننده و جذابی دارند که حاضر نیستند به خاطر پایداری محیط زیست پرده از روی واقعیات بردارند. برای سختی فهم […]
شهلا منصوریه-
دبیر گروه اجتماعی/
تمام انسانهای برخوردار از سواد زیست محیطی در حالی نگران تخریب محیط زیست هستند که هرکدام بطور مستقیم یا غیر مستقیم در دومینوی تخریب محیط زیست آنچنان جایگاه تعیین کننده و جذابی دارند که حاضر نیستند به خاطر پایداری محیط زیست پرده از روی واقعیات بردارند. برای سختی فهم و تصور دامنه تخریب محیط زیست همین کافی است بدانیم وقتی فعالیتهای کشاورزی به عنوان سازگارترین فعالیت انسانی با محیط زیست در سیاهه مخرب ترین عوامل تخریب محیط زیست می نشیند آنگاه صحبت از آثار تخریبی صنایع گاز یا پتروشیمی، شیمی و صنایع پایین دستی آنها جای تعجبی نخواهد داشت.
برای تبیین آثار تخریبی صنایع پتروشیمی و شیمی در ظرفیت یک رسانه عمومی نیازمند افشاگری جدی هستیم و آن اینکه هر فعالیت انسانی که پدیده تجدید پذیری در طبیعت را به هر مقداردر هر مکان و به هر شکل متوقف یا مختل نماید به عنوان یک عامل تخریب محیط زیست شناخته می شود، هرچند همه انسانها به خاطر بهرمندی از مزایای این فعالیتها، به استمرار آنها رای مثبت اختیاری یا اجباری داشته باشند. یک پژوهشگر محیط زیست با بیان این مطالب به جمله می گوید: انسان امروز در فرمول توجیه هزینه به سود گیر افتاده است. امروزه علیرغم اینکه مضرات استفاده از اشعه ایکس در امور تشخیص پزشکی بیماریها و استفاده از پرتودرمانی در برخی از بیماریها به اثبات رسیده ولی همین علم به عنوان حافظ و تامین کننده سلامتی انسان با تکیه بر فرمول هزینه به سود استفاده از اشعه ایکس وپرتوها را به صنعت تبدیل کرده و درامدهای میلیاردی را روانه بازار کار کرده است، و از همین گذرگاه چه زندگیهای مرفه و لوکس بنا شده اند در واقع بنیان این زندگیها روی استخوانهای شکسته و دردهای مرموز ادمها نهاده شده است.
یوسف حسینعلی زاده ادامه می دهد: البته با توجه به اینکه بیمار با رضایت خود در برابر اشعه قرار می گیرد لذا هیچ شکایتی هم به ثبت نمی رسد. با نگاهی از زوایه دیگر بر اساس تحقیقات انجام یافته برای تامین انرژی لازم برای ارسال هرنامه یک ورقی از طریق پست الکترونیک بیش از یگ گرم کربن به محیط زیست افزوده می شود. با این حساب در جریان تهیه یک عکس رادیولوژی یا ام.ار.آی چه مقدر کربن به محیط زیست تحمیل می شود؟ لذا استفاده حداقلی و خیلی ضروری ماهرانه از پرتوها و پستهای الکترونیکی و امثال این بهره برداریها می تواند، توصیه زیست محیطی در این زمینه باشد. چرا که برای تولید تجهیزات و انرژی برق، میلیونها تن مواد نفتی از اعماق زمین استخراج و با عبور از راکتورهای سنگین به مواد سوختی اعم از نفت، گازوئیل، بنزین و خوراک پتروشیمی ها تبدیل می شوند.
این فعال محیط زیست ادامه می دهد: در تمام این فرآیندها تا زمانیکه پای احتراق، سوختن، پالایش و جداسازی، خالص سازی، انبارداری و حمل و نقل در میان است به تحقیق الاینده ها در هر سه شکل ماده وجود خواهند داشت. تولید دی اکسید کربن، گاز نیتروژن، فلزات سنگین ازالاینده های خیلی معمولی هستند که متاسفانه انسانها با آنها سازگاری اجباری پیدا کرده اند. البته این سازگاری به قیمت تحمل بیماریها، مرگهای زودرس و نابودی لذت زندگی تمام می شود.
پلاستیک بلای جان بشر
روزانه میلیونها تن مواد اولیه تولید پلاستیک از پتروشیمی ها روانه کارخانجات پلاستیک سازی می شوند. در همین رشته میلیونها نفر در اقصی نقاط دنیا تحت عنوان ابداع و اختراع جدید، برای انسانها نیاز های جدید خلق می کنند. در واقع مسئولیت افزایش روز افزون پلاستیک در دنیا به عهده پتروشیمی ها و تولید کنندگان محصولات پلاستیکی می باشد. به گفته این پژوهشگر محیط زیست، عمق فاجعه اینجاست که هیچگونه آمار موثقی از تولید و تجارت این صنایع به دست نمی آید، اگر بخواهیم خیلی مصداقی حرف بزنیم، درفروشگاهها به خاطر ایجاد جذابیت و خیلی منطقی تر، مثلا حمل یک تکه لباس از مغازه تامنزل، استفاده فانتزی از پلاستیک را توجیه پذیر کرده است در صورتیکه صفر تا صد تولید کیسه های پلاستیکی به تنهایی برای تخریب محیط زیست کافی است.به همین دلیل است که باید برای تعریف ارزش هر کالایی به غیر از قیمت ریالی یا دلاری، قیمت زیست محیطی کالا تعریف و در کنار قیمتها درج شود.لذا از نظر زیست محیطی استفاده از پلاستیک به عنوان یک محصول پتروشیمی در مواردیکه استفاده از پلاستیک جایگزین ندارد استفاده شود.
آثار سوء صنایع پتروشیمی
حسینعلی زاده معتقد است که آثار سوء صنایع پتروشیمی، گاز همچون سایر صنایع در دو بخش کلی تقسیم بندی می شوند. بخش اول اثرات ناشی از فعالیت ۲۴ ساعته خود پتروشیمی ها است که متاسفانه تا تولید ادامه دارد آثار هم ادامه دارند. بخش دوم اثرات سوء، ناشی از استفاده درست یا نادرست محصولات پتروشیمی است که روز به روز بیشتر می شود.
وی با اشاره به مطالعه ای که توسط هشت نفر از متخصصان هشت مرکز تحقیقاتی زیست فناوری دریایی، ایمونولوزی و آلرژی، پوکی استخوان، علوم بالینی غدددرون ریز، مهندسی بهداشت محیط، آمار زیستی و محیط زیست در خصوص آلودگی های زیست محیطی ناشی از صنایع گاز و پتروشیمی و اثرات آن بر سلامت ساکنین منطقه عسلویه، «پایتخت انرژی ایران» انجام شد، می گوید: نتایج این مطالعه از نظر اثبات انتشار ذرات معلق با قطر آیرودینامیکی ۵/۲ میکرون و کمتر از آن تا ۱۰ میکرون در هوا و همچنین انتشار ذرات سنگین و الاینده های خطرناک در هوا مانند هیدروکربن های اروماتیک چند حلقهای، بنزن، هگزان، تولوئن، گزیلن، پروپیلن، نیکل، سرب، کادمیوم از صنایع گاز و پتروشیمی عسلویه قابل توجه است. هر کدام از اینها به تنهایی می توانند اثرات سوء جبران ناپذیری بر سلامت انسان و اکوسیستم داشته باشد. حالا هر موجود زنده بیش از یکی از این مواد را استنشاق کرده باشد، طبیعی است که صدمات بیشتری را متحمل شده و نهایتا از بین خواهد رفت. بر اساس همین تحقیق الایندهای خطرناکی نظیر فلزات سنگین و هیدروکربن های آروماتیک چند حلقهای در رسوبات ساحلی منطقه پارس جنوبی ردیابی شده که این هم حکایت از الودگی فاضلاب خروجی آنهاست.
غلظت بالای فلزات سنگین
به گفته حسینعلی زاده؛ همچنین مطالعه انجام شده بر روی آبزیان دریایی نظیر صدف ها حاکی از غلظت بسیار بالای فلزات سنگین کادمیوم، سرب، آرسنیک، قلع، نقره، آنتیموان، مولیبدن و استرنسیوم بوده است. بررسی متعدد دیگر ثابت کرده اند سطح بسیار بالای غلظت فلزات سنگین در درختان منطقه عسلویه در مقایسه با مناطق غیر آلوده وجود دارد. جالبتر اینکه طبق این مطالعه به علت تغییر درپروفایل پروتئینی و ساختار زیست شناختی، حساسیت زایی گرده درختان الوده به الایندهای ناشی از صنعت گاز و پتروشیمی در منطقه عسلویه در مقایسه با درختان مناطق غیر الوده به شدت افزایش یافته است.
این پژوهشگر می افزاید: طبق مطالعه انجام یافته بر روی ساکنین منطقه عسلویه نشان داد سطح ادراری فلزات سنگین آرسنیک، وانادیوم، منگنز، نیکل افزایش قابل توجه دیده شده و شیوع بیماریهای اسم، الرژی بینی، اگزما، در منطقه عسلویه نسبت به شهرهای دیگر بیشتر است.
به غیر از موارد مذکور انچه نگرانیها را صد چندان می نماید اثرات ناشناخته خاموش و خزندهای است که همچنان به محیط زندگی ما انسانها جاری می شود بی سبب نیست که بخش اعظم تلاش مراکز تحقیقاتی سلامت به جای درمان یا ریشه کنی بیماریهای سنتی برای مقابله با بیماریهای ناخوانده جدید مصرف می شود.
آنگونه که این پژوهشگر معتقد است: برای بیان آثار سوء مصرف مواد پتروشیمی یک فرمول زیست محیطی می توان ارایه داد و آن اینکه هرچه محصول پیچیدهتر یا حرفهایتر باشد باید استفاده کننده حرفه ایی تر عمل نماید. استفاده از شوینده ها، افت کشها، روغنها، رنگها، رزینها، مواد نایلونی و پلاستیکی، اسپری ها خوش بو کننده و تمیز کننده، مواد کامپوزیتی و غیره همه همچون دارو مواد تخصصی هستند همچنانکه دارو در تحت نظر پزشک مصرف می شود این مواد هم باید در تحت نظرمتخصصین مصرف شوند. در غیر اینصورت مواد پتروشیمی همچون حلقه ایی خواهند بود که خود به گردن انداخته ایم و خود تنگش می کنیم.
لازم به ذکر است؛ اگر چه در کشور ما شرایط جنگ اقتصادی توسعه پتروشیمی ها و افزایش تولید و صادرات محصولات انها را به خاطر ارزآوری در غیاب محدودیتهای تحریمی صادرات نفت اجتناب ناپذیر کرده اما اگر قرار باشد پتروشیمی ها نقش پایه های اقتصادی کشور را بازی کنند توجه جدی به کاهش اثرات زیست محیطی آنها مهمتر از خاصیت ارزآوری انها خواهد بود در غیر اینصورت برنده های ارز و بازنده های سلامت مردم و محیط زیست خود خواهیم بود.
